ممکن است هر یک از ما، به دلایل گوناگون توسط دیگری یا دیگران مورد افترا واقع شویم. دروغی یا سندی بی‌پایه و اساس را به ما نسبت دهند. جرم افترا از جمله جرایمی است که به آبرو و حیثیت فرد آسیب وارد می‌کند. افترا طبق قانون جرم‌انگاری شده و قابل مجازات است. می‌توان با تنظیم شکواییه افترا از مفتری شکایت و دادخواهی کرد. از همین‌رو قانون سازوکاری را برای شکایت از افترا و تهمت ایجاد کرده است، که اولین و مهمترین قدم آن مراجعه به دفاتر قضایی و تنظیم شکواییه افترا و تقدیم لایحه قانونی است.

در این مقاله سایت مباشر به موضوع افترا و شکواییه افترا، چگونگی تنظیم و دیگر ابعاد آن خواهیم پرداخت. در ادامه و تا انتها با ما باشید.

جرم‌انگاری افترا

طبق قانون مجازات اسلامی جرم افترا زمانی به‌وقوع می‌پیوندد که عملی که طبق قانون، جرم شناخته شده است، به دیگری نسبت داده شود. مثلا به فردی گفته شود دزد، اگر چه دزدی یک جرم است، ولی وقتی بدون آنکه فرد واقعا دزد یا سارق باشد چنین جرمی به او نسبت داده شده باشد، مصداق افترا محسوب می‌شود. فردی‌که به او افترا زده شده و شاکی است می‌تواند برای شکایت از جرم افترا، شکواییه ای در این رابطه تنظیم و با ارائه آن به دادسرا، شکایت خود را مطرح نماید.

افترا در قانون مجازات اسلامی

طبق ماده 697 قانون مجازات اسلامی هرکس به جرم ایراد افترا متهم شده و در دادگاه جرم او ثابت گردد، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان،به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌شود.

شرایط تحقق جرم افترا

برای اینکه جرم افترا محقق شود باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

•  جرم افترا فقط نسبت به افراد حقیقی صورت می‌گیرد نه افراد حقوقی، پس شامل شرکت، کارخانه یا غیره نمی‌شود.
• برای تحقق جرم افترا، عمل انتسابی به دیگری حتما باید در قانون جرم‌انگاری شده باشد.
• برای تحقق جرم افترا فرد باید عمدا و با قصد ضرر زدن آن جرم را به غیر نسبت دهد.
•  شخص طرف اسناد معیّن باشد. معیّن بودن ممکن است با ذکر نام و مشخصات او یا با اشاره و علامت صورت گیرد.
•  فعل انتسابی در جرم افترا به حیثیت و آبروی دیگری لطمه وارد کند.
• جرم انتسابی که به فرد نسبت داده شده، باید غیر‌واقع باشد. بار اثبات آن برعهده مفتری(افترا زننده، نسبت دهنده) است.
• جرم افترا در صورتی محقق می‌گردد که اسناد‌‌ دهنده نتواند ادعای خود را مبنی بر ارتکاب جرم توسط شخص دیگر ثابت کند.
• نکته حائز اهمیت این است‌ که شاکی باید اثبات کند که به او افترا زده شده است و برایش اصطلاحا پاپوش دوخته‌اند.

        در اسناد جرم، برای این‌که افترا شناخته شود خود‌بخود و ابتدائی بودن اسناد شرط است؛ بنابراین نسبت‌دادن ارتکاب یک جرم از طرف کسی در مقام دفاع از خود، افترا محسوب نمی‌گردد.

ارکان تشکیل دهنده جرم افترا

برای تحقق هر یک از این جرایمی که ارتکاب آنها، مجازات‌های قانونی در پی دارد، وجود عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی ضروری است. اهمیت بررسی ارکان جرم افترا از این‌جهت است که تا زمانی‌که این ارکان از سوی محاکم قضایی احراز نشود، امکان انتساب جرم به متهم و مجازات وی وجود نخواهد داشت.

شاکی: شاکی در جرم افترا کسی است که مورد افتراء لفظی یا عملی قرار گرفته است.

مفتری: مفتری یا مشتکی‌عنه یا متهم شخصی است که فعل افترا را مرتکب شده است.

بزه یا جرم: بزه یا جرم در افترا، نسبت دادن جرم به دیگری بدون امکان اثبات جرم است.

عنصر قانونی: نص صریح قانون، مبنی بر جرم‌انگاری این رفتارها است. عنصر قانونی جرم افترا به این معنا است که در قانون برای این جرم چه مجازاتی تعیین شده است. جهت تحقق جرم افترا باید فعل مثبت انجام گیرد و استفاده از هر وسیله‌ای مانند نقاشی یا یارانه، اینترنت، چاپ، ارسال پیام کوتاه و غیره می‌تواند موجب تحقق جرم افترا گردد. 

عنصر مادی: رفتار مجرمانه عبارت است از فعل یا ترک فعل یعنی متهم چه گفتار یا رفتارهایی انجام دهد (فعل) و یا نمی‌بایست انجام دهد (ترک فعل) موجب تحقق جرم افترا می‌شود. به عبارت دیگر رفتار مجرمانه انجام عمل توهین‌آمیز، افترا زننده یا تهمت آمیز است. 

عنصر معنوی: وجود قصد مجرمانه، داشتن سوء‌نیت و قصد افترا و تهمت، رکن معنوی جرم افترا است.

سوء‌نیت عام: سوء‌نیت عام، تعلق اراده آگاهانه مرتکب بر انجام رفتار مجرمانه است؛ لذا مفتری (متهم) باید اولا رفتار مجرمانه خود را به‌ طور ارادی انجام دهد ثانیا مفتری باید نسبت به ارتکاب جرم عالِم باشد.

سوء‌نیت خاص: سوء‌نیت خاص، تعلق اراده به تحقق نتیجه مجرمانه، یعنی تهمت و افترا است. مفتری باید قصد تحقق نتیجه مجرمانه‌ای داشته باشد.

انواع افترا

در قانون مجازات ایران دو نوع افترا وجود دارد که هر کدام شرایط و مجازات مربوط به خود را دارند و شامل موارد زیر هستند:

افتراء قولی

به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن مفتری با استفاده از الفاظ و کلمات، جرم یا اعمالی را به دیگری نسبت می‌دهد که این جرم یا عمل ناشایست ثابت شده نیست و شخص مفتری نمی‌تواند این موضوع را ثابت کند.

افتراء فعلی یا عملی

به شرایطی اطلاق می‌شود که مفتری اقدام به عملی برای این کار کرده است؛ به‌عنوان مثال ادواتی مانند اسلحه که نگهداری آن بدون مجوز جرم محسوب می‌شود را در محل زندگی یا کار شخص دیگری قرار داده و سپس به شخص مورد‌نظر تهمت بزند.

طریقه تقدیم شکوائیه افترا

جهت اعلام شکایت، باید شکواییه افترا که نمونه‌هائی از آن در انتهای مقاله ارائه شده است، توسط شاکی تنظیم و به دادسرا تحویل داده شود. دادسرا و مرجع تحقیق (دادیار و بازپرس) نیز با انجام تحقیقات لازم و بررسی دلایل و به اصطلاح تعقیب جرم، اقدام به اخذ تصمیم منع تعقیب، موقوفی تعقیب، جلب به دادرسی می‌نماید و پرونده جهت صدور حکم به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.

آنچه در این مقاله آموختیم:

با نسبت دادن یک عمل مجرمانه به یک فرد بیگناه، جرم افترا محقق می‌شود. قانون‌گذار این عمل را جرم‌انگاری کرده و شاکی می‌تواند با تنظیم شکوائیه افترا از مشتکی‌عنه به عنوان مفتری شکایت نماید. اگرچه انواع گوناگون فرم‌های تنظیم شکوائیه افترا در دسترس است ولی توصیه می‌شود قبل از تنظیم فرم با یک وکیل یا مشاور خبره مشورت نمائید. برای ارائه این مشاوره‌های قانونی کارشناسان مجرب سایت مباشر در خدمت شما هستند. شما می‌توانید با مراجعه به این سایت با مشاوران ارتباط برقرار نمائید. در آخر اگر نیاز به مشاوره در این زمینه داشتید به صفحه مشاور شکوائیه در مباشر مراجعه کنید.