شما تا کنون در زندگی خود درخواست رسیدگی به یک شکایت را برای دادخواهی تنظیم کرده اید؟ حتما می دانید که یکی از اشکال درخواست‌ رسیدگی به یک جرم یا دادخواهی، شکوائیه است. شکوائیه یک ساختار نسبتا ثابت دارد. این ساختار ترکیبی از شاکی یا مجنی علیه، مشتکی عنه یا متشاکی یا کسی که متهم به انجام یا ترک فعلی است که جرم انگاری شده است و فعل انجام شده که به نظر شاکی در حق او مرتکب شده اند. در این مقاله سایت مباشر به این سوال که شکوائیه چیست، می‌پردازیم. برای آشنایی با چند‌و‌چون این قالب از دادخواهی تا انتها با ما همراه باشید.

شکوائیه چیست؟

شکواییه نوعی سند حقوقی است که برای آغاز اقامه دعوای کیفری از سوی شاکی علیه مشتکی‌عنه تهیه شده و به دادستان ارائه می‌شود. اصطلاحاتی که در این گزاره بار معنایی و حقوقی خاص دارند و به نوعی در شکواییه تعیین‌کننده حدود یا ارکان تعریف می‌شوند، عبارتند از:

• دعوای کیفری
• شاکی
• مشتکی‌عنه
• جرم یا بزه
• دادستان

در ادامه برای روشن شدن ساختار یک شکوائیه به تعریف هر کدام از این ارکان می‌پردازیم.

دعاوی کیفری در شکوائیه

دعوای کیفری یعنی مطرح کردن شکوائیه علیه فردی که متهم است با زیر پا گذاشتن قوانین جامعه و حقوق خصوصی یا عمومی، جرمی را مرتکب شده است. دعوای کیفری به تنبیهات و جریمه‌هایی که مقامات قضائی برای افرادی در نظر می‌گیرند که مقررات مهم جامعه را پایمال کرده‌اند، یعنی مرتکب جرم شده‌اند، اشاره می‌کند.

جرم یا بزه در شکوائیه

در همه جوامع انسانی اصطلاح جرم در مورد اعمالی به‌کار برده می‌شود که خلاف قانون آن جامعه انجام می‌شود. در ایران بزه‌کاری به مجموعه کل جرایمی گفته می‌شود که در صورت ارتکاب؛ مجازات‌هایی از قبیل قصاص، دیات، حدود و تعزیرات را در پی خواهد داشت. مجرم یا بزهکار هم به کسی گفته می‌شود که مرتکب جرم یا بزه شده است.

شاکی

به استناد قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی شخص زیان دیده‌ای است که تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری مرتکب یا مرتکبان جرم را دارد. بزه دیده، شخصی است که از وقوع بزه و جرم، زیان ببیند. شاکی یا بزه دیده در شکوائیه درخواست تعقیب مجرم را مطرح میکند. چنانچه شاکی، درخواست جبران ضرر را داشته باشد، مدعی خصوصی محسوب می‌شود. شاکی باید در شکوائیه خود مستنداتی را برای اثبات مجرم بودن مشتکی‌عنه ارائه کند. اگر در تحقیقات، مستندات منجر به اثبات وقوه جرم شد، مشتکی‌عنه مجرم محسوب می‌شود.

مشتکی‌عنه یا متشاکی

در کنار مشتکی‌عنه یا متشاکی سه اصطلاح متهم، مجرم و محکوم به کرات توسط قانون‌گذاران استفاده شده است. نکته‌ای که باید به آن توجه نمود، آن است که گرچه این اصطلاحات، در نزد عموم مردم، در برخی مواقع به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما از نظر علم حقوق، با یکدیگر تفاوت‌هائی دارند و دارای احکام و قوانین متفاوت نیز هستند.

مشتکی‌عنه یا مظنون فردی است که شاکی نسبت به او به قانون پناه برده است. شاکی در مورد جرمی که مدعی است مشتکی‌عنه انجام داده، شکوائیه تنظیم نموده و مشتکی‌عنه مظنون پرونده است و قانون در تعقیب اوست. به عبارت دیگر مظنون بودن مشتکی‌عنه، به این دلیل ‌است‌که شاکی ادعا نموده است، ولی هنوز ادعای او به اثبات نرسیده و قانون هیچ‌گاه بر اساس ادعای شاکی، فرد را مجرم محسوب نمی‌کند.

دادستان

دادستان یا مدعی‌العموم نماینده جامعه است و در مواقعی‌که منافع و حقوق مردم و مصلحت جامعه اقتضا کند، اقدامات لازم را برای حمایت از این حقوق و منافع انجام می‌دهد. فرق قاضی با دادستان، این‌است‌که دادستان نوعی مقام تعقیب است که ریاست دادسرا را به‌عهده دارد. اما وظیفه اصلی قاضی، رسیدگی به پرونده و صدور حکم بر اساس قانون است.

یکی از وظایف قضایی دادستان، مرتبط با جرایم قابل گذشت است که فقط با شکایت شاکی خصوصی امکان طرحشان در دادگاه وجود دارد و دادستان وظیفه دارد بعد از شکایت شاکی به موضوع شکوائیه رسیدگی کند.

تنظیم شکوائیه

رسیدگی به یک دعوای کیفری در یک مرجع کیفری اعم از دادسرا و دادگاه، مستلزم آنست‌که شاکی، ادعای خود را طبق تشریفات مقرر در قانون، برای مرجع کیفری ارسال نماید. تشریفات ارسال درخواست رسیدگی به ادعای وقوع جرم از سوی شاکی به مرجع قضایی، اعم از دادسرا و دادگاه کیفری، با تنظیم شکایت در فرم مخصوصی که شکواییه نامیده می‌شود، آغاز می‌گردد. تنظیم شکوائیه معمولا به دو طریق انجام می‌شود. تنظیم یا تکمیل فرمی که قوه قضائیه ارائه کرده است و تنظیم شکوائیه در یک برگه معمولی.

فرم تنظیم شکوائیه

شرایط شکلی شکوائیه و نحوه تنظیم آن در ماده 68 قانون آیین دادرسی کیفری مشخص شده است. بر اساس این ماده، شاکی باید در شکوائیه خود موارد ذیل را لحاظ نماید تا شکوائیه قابل پذیرش و پیگیری شود:

• مشخصات شاکی؛
• مشخصات مشتکی‌عنه؛
• عنوان جرم منتسب به مشتکی‌عنه؛
• زمان و محل وقوع جرم ادعائی؛
• شرح شکایت.

وارد نکردن این اطلاعات، ممکن است به رد شکایت از سوی مرجع کیفری و هدر‌رفتن هزینه شکایت انجام شده از سوی شاکی منجر گردد. فرم تکمیل شده شکوائیه از طریق دفتر خدمات قضایی، برای دادسرا یا دادگاه دارای صلاحیت ارسال می‌گردد.

تنظیم شکوائیه در برگه معمولی

اگر شکایت در یک برگه معمولی ثبت شود، لازم است نکات زیر در آن منظور گردد:

• مجموعه اطلاعات دموگرافیک شاکی شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام نگار، شماره تلفن ثابت و همراه و کدپستی شاکی؛
• معرفی مشتکی‌عنه شامل کلیه اطلاعاتی که شاکی قادر است مطرح کند؛
• موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم؛
• ضرر و زیان وارده به مدعی و موارد مورد مطالبه وی،
• ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان.

شرایط تنظیم شکوایه چیست؟

برای تنظیم یک شکوائیه باید نکات و شرایطی را مدنظر قرار‌داد که در ادامه به آن می‌پردازیم

داشتن اهلیت

دارای اهلیت بودن یعنی فرد برای تنظیم شکوائیه نیاز به قیم نداشته باشد. در جرایمی که تعقیب آن منوط به شکایت شخص زیان دیده از مجرم است، شخص باید اهلیت داشته باشد. در قانون جمهوری اسلامی ایران برای اهلیت داشتن فرد، شاکی باید به سن قانونی رسیده باشد. این سن در دختران ۹ سالگی و در پسران سن ۱۵ سالگی است. البته رویه عملی در دادگاه‌ها منوط به رسیدن به سن ۱۸ سالگی است. به این ترتیب در صورتی‌که فرد هنوز به سن لازم نرسیده باشد، ثبت شکایت مستلزم حضور ولی یا قیم فرد است.

شکایت شاکی

جرم باید جنبه قابلیت گذشت داشته باشد. این دسته از جرایم تنها با تنظیم شکوائیه از سوی شاکی قابل پیگیری است. جرایم افترا، توهین و فحاشی و … در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. شروع تعقیب و تحقیقات در این مسائل، بلافاصله پس از تقدیم شکوائیه به دادسرا است.

اظهار و اقرار متهم

برمبنای ماده ۱۶۴ قانون مجازات اسلامی “اقرار عبـــارت از اظهار شخص به ارتکاب جرم، از جانب خود است”. وقوع جرم با اقرار متهم اثبات می‌شود. در صورت عدم اقرار، شاکی باید قادر باشد مستندات خود را برای اثبات وقوع جرم به مقام قضائی ارائه نماید.

آنچه در این مقاله آموختیم:

در این مقاله سایت مباشر به این سوال که شکوائیه چیست، پرداخته‌ایم. تلاش ما بر این بود که ضمن تعریف شکوائیه به برخی از جنبه‌های عمومی موضوع ورود کنیم. اگرچه داشتن این آگاهی‌ها، به شما کمک می‌کند که بتوانید نمایی روشن از آنچه اتفاق می‌افتد را بدست آورید، ولی در امور حقوقی، واژه‌ها و مفاهیم بسیار دقیق و حاوی بار قانونی هستند. توصیه می‌کنیم اگر در اشرایطی قرار گرفتید که نیاز به تنظیم شکوائیه داشتید، برای حصول به نتیجه و افزایش امکان احقاق حق خود، حتما از مشاوره حقوقی استفاده کنید. کارشناسان حقوقی مجرب در مجموعه مباشر آماده کمک و ارائه مشاوره‌های حقوقی به شما هستند. در آخر اگر نیاز به مشاوره در این زمینه داشتید به صفحه مشاور شکواییه مراجعه کنید.