حقوق کار به تنظیم روابط کارگر و کارفرما و حفاظت از حقوق کارکنان اختصاص دارد. شکایت از کارفرما به دلیل اخراج غیرقانونی زمانی اتفاق می‌افتد که کارگر بدون رعایت قوانین مربوطه از کار برکنار شود، مانند اخراج به دلایل تبعیض آمیز یا عدم رعایت قرارداد. این نوع اخراج می‌تواند به حقوق کارگر و عدالت اجتماعی آسیب بزند. آگاهی از قوانین کار برای مقابله با چنین مواردی ضروری است.
چه زمانی می‌توان از کارفرما شکایت کرد؟
۱. عدم پرداخت حقوق
در صورتی که کارفرما از پرداخت حقوق کارگر خودداری کند یا حقوق را با تاخیر پرداخت کند، کارگر حق شکایت دارد.
مثال: یک کارگر در یک شرکت تولیدی ماه‌ها حقوق خود را دریافت نکرده است. او قرارداد رسمی دارد و در فیش‌های حقوقی نیز بدهی کارفرما مشخص است. کارگر با مراجعه به اداره کار و ارائه مدارک، شکایت خود را ثبت می‌کند و درخواست حقوق معوقه می‌دهد.
۲. اخراج غیرقانونی
اگر کارگر بدون دلیل قانونی یا بدون رعایت مراحل قانونی اخراج شود، می‌تواند از کارفرما شکایت کند.
مثال: یک معلم خصوصی پس از چند سال کار در یک آموزشگاه بدون دریافت اخطار یا دلیل موجه از کار برکنار می‌شود. او با ارائه قرارداد کاری و مکاتبات رسمی به اداره کار مراجعه کرده و خواستار جبران خسارت و بازگشت به کار می‌شود.
۳. شرایط ناایمن کاری
در صورت وجود محیط کاری ناایمن که سلامت جسمی و روانی کارگر را تهدید کند، او حق شکایت دارد.
مثال: یک کارگر ساختمانی متوجه می‌شود که کارفرما بدون ارائه تجهیزات ایمنی مانند کلاه و کمربند ایمنی، او را وادار به کار در ارتفاع می‌کند. کارگر با جمع‌آوری شواهد تصویری و شهادت همکاران، از کارفرما شکایت کرده و خواستار بهبود شرایط کاری می‌شود.
مراجعه به اداره کار یا مراجع قضائی با مدارک کامل مانند قرارداد، فیش حقوقی و شهادت شهود، اولین قدم برای شکایت و احقاق حقوق است.
تفاوت اخراج قانونی و اخراج غیرقانونی
۱. اخراج قانونی
اخراج قانونی به حالتی اطلاق می‌شود که کارفرما با استناد به دلایل موجه و رعایت تمامی مراحل قانونی، کارگر را برکنار کند. در این حالت، کارفرما موظف است دلایل اخراج را به‌صورت شفاف به کارگر اعلام کند و تمامی تعهدات قراردادی مانند پرداخت مزایا، حقوق معوقه و اخطارهای لازم را رعایت کند.
مثال: یک کارمند که به‌طور مداوم دیر به محل کار می‌رسد و علیرغم دریافت چندین اخطار کتبی، به رفتار خود ادامه می‌دهد، ممکن است بر اساس قوانین و پس از مستندسازی تخلفات، به‌صورت قانونی اخراج شود.
۲. اخراج غیرقانونی
اخراج غیرقانونی زمانی رخ می‌دهد که کارفرما بدون ارائه دلایل موجه یا رعایت الزامات قانونی، کارگر را از کار برکنار کند. این نوع اخراج می‌تواند شامل رفتارهای تبعیض‌آمیز، دلایل سیاسی یا نقض شرایط قرارداد باشد. در این حالت، کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و درخواست جبران خسارت یا بازگشت به کار را مطرح کند.
مثال: یک کارگر زن به دلیل بارداری توسط کارفرما از کار اخراج می‌شود. این اقدام بدون دلایل موجه و در تناقض با قوانین حمایت از حقوق زنان صورت گرفته و در دسته اخراج غیرقانونی قرار می‌گیرد.
قابل توجه: کارگران باید از حقوق قانونی خود آگاه باشند تا در صورت مواجهه با اخراج غیرقانونی، با جمع‌آوری مستندات و مراجعه به اداره کار یا مراجع قضائی، از حقوق خود دفاع کنند. مباشر به‌عنوان یک پلتفرم جامع کسب و کار، با ارائه خدمات مشاوره‌ای و حقوقی، به کارگران کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را در مسیر احقاق حقوق خود اتخاذ کنند.
نقش اداره کار در حمایت از کارگران
اداره کار به‌عنوان مرجع اصلی رسیدگی به شکایات کارگری عمل می‌کند و وظیفه دارد شکایات مربوط به حقوق کارگران را بررسی کند. این نهاد با بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، سعی در حل و فصل اختلافات دارد. مباشر نیز با ارائه مشاوره تخصصی و کمک به مستندسازی پرونده، کارگران را در مسیر شکایت از کارفرما یاری می‌کند.
در راستای حمایت از حقوق کارگران، مصوبات متعددی در ایران به تصویب رسیده است. در ادامه، جدولی از برخی مصوبات کلیدی به همراه موضوع و تاریخ تصویب آن‌ها ارائه می‌شود:
| موضوع مصوبه | تاریخ تصویب | توضیحات |
| کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار کارگران | ۷ مرداد ۱۳۹۲ | این بخشنامه به منظور حمایت از معیشت کارگران و تأمین بخشی از هزینه‌های مصرفی خانوار آن‌ها تصویب شده است. |
| سامانه ملی پایش کار | ۱۶ دی ۱۴۰۲ | ایجاد این سامانه با هدف نظارت بر وضعیت نیروی کار در کارگاه‌ها و بنگاه‌های تولیدی-خدماتی و صیانت از حقوق کارگران صورت گرفته است. |
| کمک هزینه مسکن کارگران مشمول قانون کار در سال ۱۴۰۲ | ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ | این مصوبه به منظور تعیین کمک هزینه مسکن برای کارگران مشمول قانون کار در سال ۱۴۰۲ ابلاغ شده است. |
| قانون افزایش حداقل دستمزد کارگران | ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ | این قانون حداقل دستمزد کارگران را متناسب با تورم سالانه افزایش داده و تلاش دارد قدرت خرید کارگران را حفظ کند. |
| بخشنامه حمایت از ایمنی و بهداشت کار | ۱۷ تیر ۱۳۹۸ | این بخشنامه به منظور الزام کارفرمایان به رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت در محیط کار به تصویب رسیده است. |
| قانون الزام بیمه کارگران ساختمانی | ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۶ | این قانون تمامی کارگران ساختمانی را تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار داده و دسترسی آن‌ها به خدمات درمانی و بازنشستگی را تسهیل کرده است. |
| طرح بیمه بیکاری برای کارگران اخراج‌شده | ۱۰ مرداد ۱۳۷۰ | این طرح با هدف حمایت از کارگران بیکار‌شده تصویب شده و کمک‌هزینه‌های بیکاری به کارگران واجد شرایط پرداخت می‌شود. |
| قانون منع کار کودکان زیر ۱۵ سال | ۲۹ آبان ۱۳۷۵ | این قانون کارفرمایان را ملزم به عدم استخدام کودکان زیر ۱۵ سال کرده و تخلف از آن مشمول جرایم سنگین می‌شود. |
| تصویب‌نامه مرخصی زایمان برای زنان کارگر | ۲۸ دی ۱۳۹۲ | بر اساس این مصوبه، مرخصی زایمان برای زنان کارگر از ۶ ماه به ۹ ماه افزایش یافته است. |
| تعیین حداقل ساعات اضافه‌کاری و حق‌الزحمه آن | ۱۸ مهر ۱۳۹۷ | این مصوبه، کارفرمایان را ملزم به پرداخت حق‌الزحمه اضافه‌کاری به نرخ ۱.۴ برابر دستمزد عادی کرده و ساعات اضافه‌کاری را نیز محدود کرده است. |
اطلاع از این مصوبات که نمونه‌های دیگر آن نیز در وبسایت مباشر موجود می‌باشد به شما کمک می‌کند تا از حقوق خود آگاه باشید.
چگونه مدارک و شواهد لازم را جمع‌آوری کنیم؟
برای تقویت پرونده شکایت، کارگران باید مدارک و شواهد زیر را جمع‌آوری کنند:
-
نگهداری قرارداد کاری:
قرارداد کاری سند اصلی و پایه‌ای است که نشان‌دهنده توافقات اولیه میان کارگر و کارفرما است. این قرارداد باید شامل جزئیاتی مانند شرح وظایف، میزان حقوق، ساعات کاری و شرایط اخراج باشد. ارائه قرارداد در مراجع قانونی، اثبات تعهدات کارفرما را آسان می‌کند.
مثال: اگر کارفرما برخلاف بندهای قرارداد اقدام به اخراج کند، این سند می‌تواند نشان دهد که اخراج غیرقانونی بوده است. -
فیش‌های حقوقی:
فیش‌های حقوقی یا رسیدهای پرداختی حقوق، مدرکی برای تایید پرداخت یا عدم پرداخت حقوق و مزایا است. این فیش‌ها نشان می‌دهند که آیا کارفرما تعهدات مالی خود را انجام داده یا حقوق کارگر را تضییع کرده است.
مثال: در صورتی که کارفرما حقوق معوقه داشته باشد، ارائه فیش‌های قبلی نشان می‌دهد که پرداخت‌ها به‌درستی انجام نشده است. -
شهادت شهود:
شهادت همکاران یا افراد مرتبط با محل کار می‌تواند در اثبات تخلفات یا رفتار نادرست کارفرما بسیار مؤثر باشد. این شهود باید به‌صورت رسمی و با ذکر جزئیات تخلف، شهادت خود را ارائه دهند.
مثال: اگر کارگری بدون دلیل موجه اخراج شده باشد، شهادت همکاران درباره نحوه عملکرد و رفتار وی در محیط کار می‌تواند به‌عنوان مدرک معتبر استفاده شود. -
مکاتبات رسمی:
نامه‌های اخراج، اخطارها، ایمیل‌ها یا هرگونه مکاتبات رسمی میان کارگر و کارفرما باید نگهداری شود. این مستندات نشان می‌دهند که چه اقداماتی توسط کارفرما انجام شده و آیا با قوانین مطابقت داشته است یا خیر.
مثال: اگر نامه اخراج بدون دلیل مشخص یا بدون رعایت رویه‌های قانونی صادر شده باشد، این نامه می‌تواند مبنای شکایت قرار گیرد.
مباشر به‌عنوان یک پلتفرم تخصصی، با ارائه راهکارهای مناسب برای مستندسازی شکایات و تحلیل دقیق مدارک، به کارگران در مسیر پیگیری حقوقشان کمک می‌کند.
هزینه‌های شکایت و کاهش آن
هزینه‌های شکایت شامل دادرسی و مشاوره‌های حقوقی است. کارگران می‌توانند با استفاده از خدمات مشاوره رایگان یا تخفیف‌های ارائه‌شده توسط نهادهایی مانند مباشر، این هزینه‌ها را کاهش دهند.
برخی کارگران به‌ویژه در شرایط خاص یا بر اساس قوانین حمایتی، می‌توانند از کمک‌های حقوقی رایگان یا تخفیف‌های ویژه بهره‌مند شوند. این حقوق و تسهیلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
مشاوره حقوقی رایگان:
کارگران می‌توانند از خدمات مشاوره حقوقی رایگان که توسط نهادهای دولتی، سازمان‌های کارگری یا پلتفرم‌های تخصصی مانند مباشر ارائه می‌شود، استفاده کنند. این مشاوره‌ها معمولاً شامل راهنمایی برای جمع‌آوری مدارک، تنظیم دادخواست و آشنایی با فرآیند دادرسی است.
-
تسهیلات پرداخت هزینه دادرسی:
در بسیاری از کشورها و از جمله ایران، کارگرانی که توان مالی محدودی دارند می‌توانند درخواست معافیت یا تخفیف در پرداخت هزینه‌های دادرسی و شکایت را ارائه دهند. این تسهیلات به کارگرانی تعلق می‌گیرد که درآمد آن‌ها زیر خط مشخصی باشد و نتوانند هزینه‌ها را پرداخت کنند.
-
نمایندگی حقوقی رایگان یا ارزان‌تر:
برخی وکلا یا سازمان‌های مردم‌نهاد، خدمات حقوقی رایگان یا با هزینه پایین به کارگران ارائه می‌دهند. این خدمات معمولاً شامل تنظیم شکایت، پیگیری پرونده و دفاع در مراجع قضائی است.
-
کمک‌های مالی دولتی یا حمایتی:
برخی نهادهای دولتی و غیردولتی ممکن است بودجه‌هایی را برای کمک به کارگران متضرر تخصیص دهند. این کمک‌ها شامل پوشش هزینه‌های دادرسی، وکالت یا حتی کمک‌هزینه زندگی در صورت اخراج غیرقانونی است.
-
دسترسی به وکلای تسخیری:
در پرونده‌های پیچیده‌تر یا حقوقی، دادگاه‌ها ممکن است وکیل تسخیری به کارگران تخصیص دهند که بدون دریافت هزینه از حقوق آن‌ها دفاع کند.
نقش وکیل در پرونده‌های شکایت
یک وکیل با آگاهی از قوانین کار، می‌تواند از حقوق کارگر دفاع کرده و شکایت را با موفقیت پیگیری کند. وکیل با تنظیم دادخواست، ارائه مستندات و حضور در جلسات دادرسی، احتمال موفقیت در پرونده را افزایش می‌دهد.
پیامدهای مثبت و منفی شکایت از کارفرما
در نظر داشته باشید که تصمیم به شکایت باید با بررسی دقیق تمامی جنبه‌ها اتخاذ شود زیرا این امر پیامدهای مثبت و منفی در پی خواهد داشت که در ادامه به طور خلاصه مطرح شده‌اند:
-
پیامدهای مثبت:احقاق حقوق، بازگشت به کار یا دریافت غرامت.
-
پیامدهای منفی:فشارهای روانی، زمان‌بر بودن دادرسی یا کاهش فرصت‌های شغلی.
آنچه از این مقاله آموختیم:
شکایت از کارفرما، اگرچه فرایندی پیچیده است، اما با آگاهی از قوانین و استفاده از ابزارهای قانونی می‌توان از حقوق کارگری دفاع کرد. مباشر، به‌عنوان یک پلتفرم جامع کسب‌وکار، با ارائه مشاوره و خدمات تخصصی، به کارگران کمک می‌کند تا از حقوق خود به‌طور مؤثر حمایت کنند.
