مالیات‌ستانی، چه به اسم عُشر باشد چه خراج و چه سیستم‌های مدرن مالیاتی، بر چند اصل اساسی استوار است اصل اول  اعتماد است که مثل اکثر کشورهای حوزه اسکاندیناوی  مالیات را تبدیل به یک نوع انجام وظیفه داوطلبانه می‌کند دومین اصل مهم  مانند آنچه در سنگاپور و آمریکا و آلمان جریان دارد، سیستم دقیق و قانونی مالیات‌ستانی است و تسهیل در روند محاسبات مالیات و سهولت پرداخت مالیات سومین اصل مهم است. دو مورد اول در بحث مقاله امروز نمی‌گنجند؛ اما برای مورد سوم در کشور ما چند مفهوم و طبقه‌بندی انجام گرفته و روزبه‌روز هم اصلاح می‌شود. یکی از این اصلاحات تبصره ماده 100 است. ما قصد داریم در این مقاله مباشر پیرامون فرق تبصره 100 و اظهارنامه مالیاتی بحث کنیم. با ما همراه باشید.

فرق تبصره 100 و اظهارنامه مالیاتی

افرادی‌که ملزم به پرداخت تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتی هستند، با ارائه میزان درآمد خود می‌توانند مالیات خود را مقطوع بپردازند.‌ استفاده از این روش برای پرداخت مالیات، معافیتی برای تسلیم اظهارنامه، و تکمیل پرونده مالیاتی برای مودیان ایجاد نمی‌کند.‌ اما چرا برخی از افراد از تبصره ماده 100 و برخی از اظهارنامه مالیاتی استفاده می‌کنند؟ تفاوت این دو روش در چیست؟ البته باید ابتدا قید کنیم که این موارد شامل مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود.

ماهیت

ماهیت اظهارنامه و ماده 100 با هم متفاوت است. اظهارنامه برای تمامی مودیان حقوقی و حقیقی ثابت بوده و عدم تکمیل و ارسال آن به منزله فرار مالیاتی است. ولی تبصره ماده 100 نوعی مشوق مالیاتی برای حمایت از مشاغل خُرد است. استفاده از این تبصره با ارسال فرم تبصره ماده 100 بجای اظهارنامه صورت می‌گیرد.

تفاوت در نحوه رسیدگی و تعیین مالیات

در اظهارنامه رسیدگی به پرونده مالیاتی و تعیین مالیات بر اساس بررسی دفاتر قانونی، تراکنش‌های بانکی، حساب‌های بانکی، معاملات مالی، قراردادهای کاری و … انجام می‌شود. اما اساس تعیین مالیات در تبصره ماده 100، اطلاعات اظهار شده توسط مودی و اطلاعات اخذ شده از دستگاه‌های پوز است. بنابراین اسناد و مدارک ارسال شده توسط مودی، پایه و مبنای تعین مالیات و محاسبه آن خواهد بود.

نگهداری از اسناد و مدارک مالی

در اظهارنامه مالیاتی، مودیان موظف به نگهداری و بایگانی کردن تمامی دفاتر قانونی، اسناد و مدارک مالی هستند. اما در مشاغل کوچک که از تبصره ماده 100 استفاده می‌کنند، بایگانی کردن و نگهداری از اسناد و مدارک مالی مورد نیاز نیست.

تکمیل جداول

برای تسلیم اظهارنامه مالیاتی تمامی جداول مربوط به درآمدها و هزینه‌ها باید تکمیل شوند. ولی در تکمیل فرم تبصره ماده 100 این نیاز وجود ندارد.

مقطوع بودن مالیات

در اظهارنامه مالیاتی، مالیات محاسبه شده توسط سازمان امور مالیاتی قابل تغییر است. یعنی مودی می‌تواند در صورت اعتراض به‌جا از میزان مالیات حساب شده بکاهد. یعنی میزان مالیات تعیین شده توافقی است. اما میزان مالیات محاسبه شده توسط سازمان امور مالیاتی در ماده 100 مقطوع است. به‌عبارتی میزان مالیات دقیق بوده و امکان تغییر آن وجود ندارد.

نحوه پرداخت مالیات

در این‌مورد تفاوت چندانی وجود ندارد. هر دو گروه می‌توانند مالیات را به‌صورت اقساط به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. تفاوت در نحوه پرداخت اقساطی، صرفا در عدم نیاز به تشریفات اداری برای تبصره ماده 100 است.

تعیین جرائم مالیاتی

در صورت عدم پرداخت برای هر دو گروه فرار مالیاتی لحاظ می‌شود. تفاوت در میزان جرائم مالیاتی است. اگر مودی به تقلب از تبصره ماده 100 به‌جای اظهارنامه مالیاتی استفاده کند، نمی‌تواند از معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بهره ببرد.

تفاوت ارسال مدارک

ارسال اظهارنامه مالیاتی و فرم تبصره ماده 100 هر دو از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی کشور است. برای ارسال اظهارنامه مالیاتی مودی باید وارد حساب کاربری خود شده و گزینه اظهارنامه مالیاتی را انتخاب نماید. اما برای ارسال فرم ماده 100، باید بر روی گزینه فرم تبصره 100 کلیک کند.

هزینه ارسال مدارک

تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی و فرم تبصره 100، هیچ هزینه‌ای برای مودی ندارد.

سال مالی

مهلت ارسال فرم تبصره 100 تا پایان خردادماه سال بعد و مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی تا پایان تیرماه سال بعد است.

تبصره ماده ۱۰۰ مالیات چیست؟

تبصره ماده ۱۰۰ یکی از مروج‌های مالیاتی است.‌ به‌عبارت دیگر تبصره 100 مالیات برای تسهیل در روند اعلام و پرداخت داوطلبانه مالیات بر مبنای اعتماد بین مودی و سازمان امور مالیاتی بنا شده است. تکمیل اظهارنامه مالیاتی یک کار تخصصی و با جزئیات نسبتا گسترده است و اغلب هم ممکن است سهم مالیاتی مودی بیشتر از آنچه خودش فکر می‌کند محاسبه شود. مخصوصا در مشاغل خُرد و فعالیت‌های تجاری کوچک که سهم مالیات خیلی برای دولت قابل توجه نیست، برای گذر از این پیچیدگی‌ها، از تبصره 100 استفاده می‌شود.

البته قرار نیست بطور کامل اظهارنامه مالیاتی حذف شود. همه مودیان مالیاتی وظیفه دارند برای ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند. برای بهره بردن از مزیت‌های ماده ۱۰۰ افراد می‌بایست تا پایان خرداد نسبت به تنظیم اظهارنامه مالیاتی خود اقدام نموده و آن را به اداره مالیات تحویل دهند. این اظهارنامه که به نام اظهارنامه ماده ۱۰۰ تنظیم شده است، با اظهارنامه مالیاتی عادی تفاوت‌هائی دارد.

طبق قانون مالیات‌های مستقیم، افرادی که مشمول تبصره ماده ۱۰۰ مالیات هستند، از تکمیل اظهارنامه مالیاتی عادی، تنظیم اوراق مالیاتی و پلمپ دفاتر معاف می‌شوند.‌ طبق تبصره ماده 100، در صورتی که مجموع فروش سالانه صاحب یک کسب و کار بیشتر از 100 برابر معافیت مالیاتی(حداکثر ۱۸ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳) نباشد، این کسب‌و‌کار از تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیاتی معمول معاف می‌شود.‌

اهداف تبصره ماده ۱۰۰

ایجاد تبصره ماده 100 در قانون مالیات‌های مستقیم، ترویج مالیات و تسهیل پرداخت آن است که با توجه به سرفصل‌های زیر هدف‌گذاری شده است:

• تسهیل فرآیند پرداخت مالیات برای صاحبان مشاغل کوچک
• تشویق مؤدیان به قانون‌مندی و شفافیت بیشتر در فعالیت‌های اقتصادی
• کاهش بروکراسی در پرداخت مالیات
• معافیت از ارائه اظهارنامه مالیاتی عادی
• کاهش هزینه‌های مرتبط با تنظیم و ارائه اسناد مالی
• صرفه‌جویی در زمان و انرژی صاحبان مشاغل
• افزایش اطمینان از میزان مالیات قابل پرداخت

شرایط شمول تبصره ماده 100

همه مشاغل کوچک مشمول تبصره ماده 100 نمی‌شوند. برای این‌کار برخی شرایط مثل ردیف‌های زیر لازم است:

•  افرادی‌که صاحب مشاغل خدماتی مانند آرایشگری هستند.
• صاحبان مشاغلی که عضو گروه دوم و سوم، طبق طبقه‌بندی آیین‌نامه موضوع ماده ۹۵ قانون مالیات‌ها هستند.
•  کسب‌و‌کارهایی که مبلغ فروش کالا یا ارائه خدمات آنها، از سقف تعیین شده کمتر باشد.
• افرادی‌که فرم تبصره ۱۰۰ در سامانه مودیان برای آنها تعریف شده است.
•  صاحبان مشاغلی که از دستگاه‌های پوز فروشگاهی استفاده کرده‌اند.
• مودیانی که بدهی مالیاتی در سال‌های گذشته نداشته باشند.
•  کسانی‌که تا پایان خرداد ماه سال بعد درخواست استفاده از این تبصره را ارائه دهند.

عدم شمول تبصره ماده ۱۰۰

برای این‌که شخص صاحب کسب‌‌و‌کار مشمول تبصره ماده 100 شود، علاوه بر اینکه باید در چارچوب قانون مالیات‌های مستقیم فعالیت مجاز داشته باشد، فعالیت‌هایش نباید شامل موارد زیر باشد:

الف: این تبصره شامل شرکت‌ها، موسسات و اشخاص حقوقی مشمول گروه اول طبقه‌بندی آیین‌نامه موضوع ماده ۹۵ قانون مالیات‌ها نمی‌شود.

ب: صاحبان مشاغلی که فاقد دستگاه پوز برای دریافت وجه هستند.

ج: مودیانی که از معافیت‌های مالیاتی بهره می‌برند و صاحبان مشاغلی که قصد استفاده از سایر معافیت‌های مالیاتی را دارند.

د: افرادی که مجموع فروش سالانه آن‌ها بیشتر از حد نصاب تعیین شده باشد. مجموع فروش کالا و ارائه خدمات صاحبان مشاغل در سال ۱۴۰۲ نباید بیشتر از ۱۰۰ برابر معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم باشد. با توجه به اینکه سقف معافیت مالیاتی سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۸۰ میلیون تومان تعیین شده است، سقف تبصره ماده ۱۰۰ برای سال ۱۴۰۳ برابر است با:

 ۱۰۰ × ۱۸۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (۱۸ میلیارد تومان)

یعنی صاحبان مشاغلی که مجموع فروش کالا و ارائه خدمات آنها در سال ۱۴۰۲ بیشتر از ۱۸ میلیارد تومان باشد، نمی‌توانند از مزایای تبصره ماده ۱۰۰ در سال ۱۴۰۳ استفاده کنند. در پرونده‌های مشارکت مدنی نیز، وقتی سهم درآمد یا فروش هر یک از شرکا، بیش از مبلغ مذکور و مجموع درآمد مشارکت بیش از ۳۶ میلیارد تومان باشد، مشمول تبصره ماده 100 نمی‌شوند. 

آنچه در مقاله فرق تبصره ۱۰۰ و اظهارنامه مالیاتی خواندیم:

طبق قوانین مالیاتی کشور ایران، همه افرادی که دارای درآمد ناشی از حرف یا مشاغل هستند و آنهائی‌که دارای مالکیت‌های خاص هستند، شامل دو نوع مالیات مستقیم و غیرمستقیم می‌شوند. در حوزه مالیات‌های مستقیم افراد ملزم هستند اظهارنامه‌های مالیاتی خود را تنظیم کرده و به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. اشخاصی‌که دارای درآمد مجموع کمتر از 18 میلیارد تومان در سال 1402 بودند و برخی اشخاص دیگر که در متن مقاله به آنها اشاره شد، این امکان را دارند که بجای تنظیم اظهارنامه مالیاتی، اقدام به تکمیل جایگزین آن یعنی فرم اظهار درآمد سالیانه خود که به فرم تبصره ماده 100 قانون مالیات مشهور است، نمایند. تفاوت‌های این دو اظهارنامه عادی و فرم تبصره ماده 100 در این مقاله در سایت مباشر برای خوانندگان عزیز ارائه شده است. در آخر اگر نیاز به مشاوره داشتید به صفحه مشاور اظهارنامه مالیاتی مراجعه کنید.