اجرت المثل ایام زوجیت یکی از حقوق مهم و قانونی زنان است که در بسیاری از پرونده‌های خانوادگی مطرح می‌شود. این حق به زنانی تعلق می‌گیرد که در طول زندگی مشترک، فراتر از وظایف شرعی و قانونی خود، خدماتی را بدون قرارداد مشخص و بدون توافق قبلی انجام داده‌اند. متاسفانه به دلیل ناآگاهی بسیاری از زنان از این حق قانونی، امکان مطالبه آن در بسیاری از پرونده‌ها از دست می‌رود. در ادامه به صورت مفصل، مفهوم اجرت المثل، شرایط دریافت، نحوه محاسبه، مراحل قانونی مطالبه و نکات مهم در رسیدگی قضایی آن بررسی می‌شود.

اجرت المثل ایام زوجیت به چه معناست؟

اجرت المثل به زبانی ساده یعنی دستمزد کارهایی که زن در زندگی مشترک، خارج از وظایف شرعی و قانونی خود انجام داده است. این حق برای جبران زحمات زن در نظر گرفته شده است؛ درست مثل وقتی که کسی بدون قرارداد از مال یا خدمتی استفاده کند و بعد ملزم به پرداخت ارزش آن شود.

از نظر قانونی، این موضوع در تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی و همچنین ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده پیش‌بینی شده است. بر اساس این مواد، اگر زن بتواند ثابت کند که کارهایی را به دستور شوهر و بدون قصد رایگان بودن (تبرع) انجام داده، دادگاه موظف است برای آن کارها اجرت المثل تعیین کند.

نمونه‌های بارز کارهایی که اجرت المثل به آن‌ها تعلق می‌گیرد شامل خانه‌داری، آشپزی، شست‌وشوی ظروف و لباس‌ها، نظافت منزل، نگهداری و تربیت فرزندان، شیر دادن به نوزاد، مدیریت امور منزل و حتی انجام برخی کارهای خارج از خانه به خواست شوهر است.

در اینجا لازم است تفاوت اجرت المثل با برخی مفاهیم مشابه روشن شود. نفقه شامل هزینه‌های ضروری زندگی مانند خوراک، پوشاک، مسکن و درمان است که بر عهده مرد است، در حالی که اجرت المثل ارتباطی به این هزینه‌ها ندارد و فقط مربوط به دستمزد کارهای اضافه زن است. نحله نیز هدیه‌ای است که مرد به زن می‌دهد و معمولا در هنگام طلاق مطرح می‌شود، اما اجرت المثل یک حق مالی و الزام‌آور است. برای دریافت مشاوره طلاق می توانید با وکیل های متخصص مباشر در تماس باشید.

شرایط دریافت اجرت المثل ایام زوجیت

برای اینکه زن بتواند اجرت المثل دریافت کند، باید چند شرط اساسی وجود داشته باشد. نخست اینکه کارهای انجام‌شده باید خارج از وظایف شرعی زن باشد. دوم آنکه این کارها نباید به قصد رایگان بودن انجام شده باشند. اصل در حقوق بر این است که کسی کار رایگان انجام نمی‌دهد، بنابراین اگر مرد مدعی باشد که زن به نیت تبرع کار کرده، خودش باید این موضوع را ثابت کند.

همچنین انجام کارها باید به دستور شوهر باشد. به عنوان مثال، اگر زن خودسرانه کاری را انجام دهد که مرد خواستار آن نبوده، امکان مطالبه اجرت المثل کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، در بیشتر موارد درخواست طلاق باید از سوی مرد مطرح شده باشد تا زن بتواند اجرت المثل دریافت کند، هرچند زن نیز می‌تواند بدون طرح طلاق، به‌طور مستقل دادخواست مطالبه اجرت المثل بدهد.

اگر مرد به دلیل سوءرفتار یا نشوز زن (ترک زندگی مشترک یا عدم انجام وظایف زناشویی) دادخواست طلاق داده باشد، اجرت المثل به زن تعلق نمی‌گیرد. با این حال، حتی زن ناشزه نیز ممکن است بابت کارهایی که قطعاً وظیفه‌اش نبوده، مانند شیر دادن به فرزند، اجرت المثل دریافت کند.

نکته دیگر این است که اگر زن و شوهر توافق کتبی داشته باشند که مرد اجرت المثل پرداخت نکند، این توافق معتبر است. موارد خاص هم وجود دارد:

• در دوران نامزدی چون زندگی مشترک شکل نگرفته، اجرت المثل قابل مطالبه نیست.
• در طلاق توافقی، پرداخت اجرت المثل منوط به توافق طرفین است و زن می‌تواند آن را ببخشد یا مبلغ مشخصی تعیین کند.
• پس از فوت شوهر نیز زن می‌تواند علاوه بر ارث، اجرت المثل ایام زوجیت را از ترکه مطالبه کند.
• حتی در حین زندگی مشترک و بدون قصد طلاق، زن حق مطالبه اجرت المثل را دارد.
• در ازدواج موقت، اجرت المثل تنها زمانی تعلق می‌گیرد که در عقد شرط شده باشد.

مقاله مرتبط: طلاق بائن چیست؟

نحوه محاسبه اجرت المثل

محاسبه اجرت المثل پیچیدگی خاصی دارد زیرا مبلغ ثابتی برای آن وجود ندارد و به عوامل مختلفی وابسته است. هیچ نرم‌افزار یا فرمول قطعی برای محاسبه آنلاین این مبلغ وجود ندارد. این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می‌شود و نهایتاً قاضی بر اساس نظر کارشناس یا تشخیص خود مبلغ را مشخص می‌کند.

عواملی که در محاسبه دخیل‌اند شامل مدت زمان زندگی مشترک، شغل زن و میزان مشارکت او در امور منزل، تعداد فرزندان و نقش زن در نگهداری آنان، وضعیت مالی مرد، محل زندگی و شرایط اقتصادی منطقه، و همچنین نوع و میزان کارهای انجام‌شده است.

روند تعیین مبلغ به این صورت است که دادگاه پس از طرح دعوا، موضوع را به کارشناس ارجاع می‌دهد. کارشناس با بررسی عوامل، مبلغی را بر اساس عرف و نرخ روز اعلام می‌کند. این مبلغ ممکن است از سوی قاضی تأیید یا تغییر داده شود. در صورت اعتراض هر یک از طرفین، پرونده به هیئت کارشناسی ارجاع داده خواهد شد.

ویژگی مهم اجرت المثل این است که همیشه به نرخ روز محاسبه می‌شود. یعنی اگر زنی ۲۰ سال پیش کارهایی را انجام داده، مبلغ اجرت المثل آن بر اساس ارزش خدمات در همان سال‌ها محاسبه و سپس به ارزش روز تعدیل می‌شود.

در عمل، کارشناسان رسمی مبلغی بین یک تا سه میلیون تومان برای هر سال زندگی مشترک تعیین می‌کنند، البته این رقم بسته به شرایط ممکن است کمتر یا بیشتر شود.

مقاله مرتبط: سوالات قاضی در دادگاه مهریه چیست؟

مراحل قانونی مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت

زن برای دریافت اجرت المثل باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. دعاوی تا سقف ۵۰ میلیون تومان در شورای حل اختلاف و مبالغ بالاتر در دادگاه عمومی حقوقی رسیدگی می‌شوند. هزینه دادرسی نیز درصدی از مبلغ درخواستی است (۲.۵ تا ۳.۵ درصد).

روند کلی شامل چند مرحله است. ابتدا زن یا وکیل او باید دادخواست اجرت المثل را در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند. این دادخواست باید همراه با مدارک لازم از جمله شناسنامه، عقدنامه، و مدارکی که نشان‌دهنده انجام کارها و وضعیت مالی مرد است، ارائه شود. پس از ثبت، پرونده به دادگاه خانواده ارسال شده و وقت رسیدگی تعیین می‌شود.

دادگاه موضوع را به کارشناس ارجاع می‌دهد. پس از تعیین مبلغ، هر یک از طرفین می‌توانند اعتراض کنند. در نهایت، دادگاه بر اساس بررسی‌ها و مستندات حکم نهایی صادر می‌کند. پس از صدور حکم، در صورت عدم پرداخت مرد، زن می‌تواند از طریق اجرای احکام دادگستری اقدام کند. اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار و تقسیط بدهد.

کل این فرآیند ممکن است بین شش ماه تا دو سال طول بکشد، بسته به میزان پیچیدگی پرونده و حجم کار دادگاه.

مقاله مرتبط: طلاق خلع

نکات مهم و سوالات قاضی در دادگاه اجرت المثل

در جلسات دادگاه، قاضی برای احراز شرایط، سوالات دقیقی مطرح می‌کند. مهم‌ترین آن‌ها این است که آیا زن کارهای منزل را با قصد دریافت مزد انجام داده یا نه. پاسخ درست این است که زن قصد دریافت اجرت داشته و کارها را رایگان انجام نداده است. اشتباه بسیاری از زنان این است که در دادگاه می‌گویند از روی علاقه کار کرده‌اند، در حالی که این پاسخ حق آنان را ساقط می‌کند.

قاضی همچنین درباره نوع و میزان کارهای انجام‌شده، مدت زندگی مشترک، نحوه حضور زن در خانه، و اینکه آیا مبلغی تحت عنوان اجرت المثل قبلا پرداخت شده یا نه سوال می‌پرسد. اگر مرد بتواند ثابت کند که مبالغی بیشتر از نفقه به زن داده و آن‌ها بابت کارهای خانه بوده، دادگاه ممکن است آن را به عنوان اجرت المثل محسوب کند.

یکی دیگر از موضوعات مهم، شروط ضمن عقد نکاح است. گاهی در عقدنامه شروطی درج می‌شود که به زن اجازه می‌دهد ماهانه اجرت المثل یا حقوق مشابه دریافت کند. وجود این شروط مانع مطالبه اجرت المثل از طریق دادگاه نمی‌شود و زن می‌تواند همزمان از هر دو حق استفاده کند.

توصیه‌های حقوقی مهم

در پرونده‌های اجرت المثل، مشاوره با وکیل متخصص خانواده بسیار اهمیت دارد. یک وکیل می‌تواند در تنظیم دادخواست، ارائه مدارک، دفاع در دادگاه و حتی در مذاکرات میان زوجین کمک بزرگی باشد. از سوی دیگر، زن باید بتواند ثابت کند که قصد تبرع نداشته است. برای این منظور، استفاده از شهادت شهود، مستندات کتبی، عرف رایج، یا حتی پذیرش ضمنی شوهر در دادگاه می‌تواند مفید باشد. جمع‌آوری و نگهداری شواهد و مدارک مربوط به سال‌های زندگی مشترک اهمیت فراوانی دارد.

نکته دیگر این است که زن نباید تحت فشار یا اجبار از حق خود صرف‌نظر کند. انصراف زمانی معتبر است که با رضایت کامل صورت گرفته باشد. در نهایت، اگر مرد پس از صدور حکم اجرت المثل ظرف یک ماه مبلغ را پرداخت نکند و دادخواست اعسار هم ندهد، زن می‌تواند درخواست جلب او را داشته باشد.

مقاله مرتبط: آیا ازدواج مجدد زن حق مهریه او از ازدواج قبلی را از بین می‌برد؟

جمع بندی

اجرت المثل ایام زوجیت دستمزدی است که زن بابت کارهایی فراتر از وظایف شرعی و قانونی خود در زندگی مشترک دریافت می‌کند. این حق بر پایه قانون مدنی و حمایت خانواده تعریف شده و بر اساس مدت زندگی، نوع کارها، وضعیت مالی مرد و نظر کارشناس دادگستری محاسبه می‌شود. زنان می‌توانند در طول زندگی مشترک، هنگام طلاق یا حتی پس از فوت شوهر، با رعایت شرایط قانونی این حق را از طریق دادگاه مطالبه کنند. برای دریافت مشاوره حقوقی ازدواج می توانید با وکیل های متخصص مباشر در تماس باشید.