در صنعت غذا و دارو، کنترل کیفیت و ایمنی محصولات اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. مسئول فنی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان نظارت علمی در این صنایع، نقشی تعیین‌کننده در تضمین سلامت مصرف‌کننده ایفا می‌کند. شناخت دقیق این جایگاه، به ارتقای سطح استانداردهای تولید و رعایت الزامات بهداشتی کمک می‌کند. در این مقاله، با همراهی مباشر پلتفرم جامع کسب‌وکار، جایگاه مسئول فنی را در ابعاد مختلف بررسی می‌کنیم تا تصویری کامل از نقش او در زنجیره تولید و نظارت ارائه دهیم.

مسئول فنی غذا و دارو کیست و چه نقشی دارد؟

مسئول فنی فردی است متخصص و مجرب که در مراکز تولید، توزیع یا واردات محصولات غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی مسئول نظارت بر رعایت استانداردها و الزامات قانونی است. این فرد به‌عنوان رابط علمی و اجرایی میان واحد تولید و نهادهای ناظر عمل می‌کند. هدف از تعیین مسئول فنی، تضمین کیفیت محصول نهایی، پیشگیری از تخلفات فنی و حفظ سلامت جامعه است. وی باید تمامی فرایندها را از ورود مواد اولیه تا عرضه نهایی تحت کنترل داشته باشد.

مسئول فنی در صنایع غذایی باید بر ایمنی مواد اولیه، فرایندهای تولید، دمای نگهداری، پاکیزگی دستگاه‌ها و بسته‌بندی نظارت کند. در حوزه دارو، مسئولیت‌هایی مانند نظارت بر دوز مصرفی، ترکیبات دارویی، شرایط استریل و انبارش ایمن را بر عهده دارد. حضور فعال و علمی او، شرط لازم برای صدور مجوز بهره‌برداری یا توزیع محصولات در هر واحد صنعتی است و بدون او، فعالیت مجموعه از نظر قانونی فاقد اعتبار است.

وظایف کلیدی مسئول فنی غذا و دارو

مسئول فنی موظف است بر همه مراحل تولید و توزیع نظارت داشته باشد و از تطبیق عملیات با ضوابط سازمان غذا و دارو اطمینان حاصل کند. این وظایف شامل کنترل کیفیت مواد اولیه، بازرسی فرآیند تولید، تایید محصول نهایی، آموزش کارکنان، تهیه مستندات بهداشتی و پاسخ‌گویی به بازرس‌ها است. مسئول فنی همچنین در شناسایی ریسک‌های احتمالی، گزارش‌دهی به مراجع ناظر و پیشنهاد اصلاحات کیفی نقش کلیدی ایفا می‌کند.

از جمله دیگر وظایف مسئول فنی، تهیه و به‌روزرسانی فرم‌ها، دستورالعمل‌ها و مستندات GMP، پیگیری موارد عدم انطباق، تهیه برنامه کنترل کیفی، ثبت عملیات تولید و برنامه‌های کالیبراسیون و ضدعفونی است. او باید به صورت روزانه بر عملکرد واحد تولید نظارت داشته باشد و گزارش آن را به مدیریت و سازمان غذا و دارو ارائه دهد. در موارد خاص نیز مسئولیت جمع‌آوری محصولات از بازار به‌دلیل عدم کیفیت مطلوب بر عهده اوست.

شرایط احراز مسئول فنی غذا و دارو

برای احراز مسئولیت فنی در صنایع غذایی و دارویی، فرد باید دارای مدرک تحصیلی مرتبط در یکی از رشته‌های داروسازی، شیمی، علوم تغذیه، مهندسی صنایع غذایی یا زیست‌شناسی باشد. حداقل مدرک کارشناسی در اغلب رشته‌ها کفایت می‌کند، اما در برخی حوزه‌ها مانند دارو، مدرک دکترا (PharmD) الزامی است. علاوه بر مدرک تحصیلی، داشتن کارت عضویت نظام پزشکی یا نظام دامپزشکی، سابقه کاری مرتبط، و گذراندن دوره‌های آموزشی مصوب وزارت بهداشت ضروری است.

تسلط بر مفاهیم GMP، HACCP، GDP، آشنایی با فرآیندهای بازرسی و همچنین توانمندی در تدوین مستندات فنی از جمله پیش‌نیازهای دیگر است. شخص متقاضی نباید در هیچ واحد مشابه دیگر مشغول به‌کار باشد و باید در ساعت کاری مشخص در محل حضور داشته باشد. همچنین، داشتن روحیه دقیق، پیگیر و توانایی گزارش‌نویسی از جمله مهارت‌هایی است که در این شغل حیاتی است و بدون آن امکان ایفای کامل نقش مسئول فنی وجود ندارد.

انواع مسئول فنی در صنایع مختلف

مسئولان فنی با توجه به نوع صنعت و محصول، تخصص‌های مختلفی دارند که هر یک وظایف خاصی را دنبال می‌کنند:

مسئول فنی صنایع غذایی

این مسئول باید بر ایمنی مواد اولیه، فرآیند تولید، رعایت دمای پاستور، بسته‌بندی مناسب، و برچسب‌گذاری دقیق محصولات غذایی نظارت کند. هدف، پیشگیری از آلودگی میکروبی و شیمیایی و ارائه محصولی سالم به مصرف‌کننده است. هماهنگی با آزمایشگاه، کنترل کیفی مستمر و رعایت استانداردهای GMP و HACCP بخشی از مسئولیت‌های اوست.

مسئول فنی داروخانه و شرکت دارویی

در این جایگاه، مسئول فنی باید مطمئن شود که تمامی داروها طبق استانداردهای تعیین‌شده ذخیره، توزیع و عرضه می‌شوند. کنترل دمای انبار، بررسی تاریخ مصرف، رعایت زنجیره سرد، و نظارت بر مصرف آگاهانه داروها وظایف کلیدی او هستند. او نقش موثری در جلوگیری از عرضه داروهای تقلبی یا غیر مجاز دارد.

مسئول فنی محصولات آرایشی و بهداشتی

نظارت بر کیفیت کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و سایر محصولات آرایشی در این بخش اهمیت دارد. مسئول فنی باید بر تطابق ترکیبات با ضوابط سازمان غذا و دارو، ایمنی پوست، و برچسب‌گذاری دقیق تمرکز کند تا محصول، سلامت مصرف‌کننده را تهدید نکند.

مسئول فنی مکمل‌ها و فرآورده‌های گیاهی

این فرد باید بر دوز مصرفی، ترکیب گیاهان دارویی، میزان ناخالصی، انبارداری و برچسب‌گذاری مکمل‌ها نظارت کند. با توجه به حساسیت بالای مکمل‌ها، نقش او در جلوگیری از عوارض جانبی و افزایش اعتماد مصرف‌کننده حیاتی است.

مسئول فنی شرکت‌های وارداتی

در شرکت‌هایی که محصولات غذایی یا دارویی وارد می‌کنند، مسئول فنی باید اطمینان یابد که کلیه فرآیندهای گمرکی، آزمایش‌های سلامت و اسناد واردات طبق ضوابط انجام شده و محصول مطابق استانداردهای ایران است.

مقایسه مسئول فنی در صنایع غذایی و دارویی

تفاوت نقش مسئول فنی در دو صنعت غذا و دارو عمدتاً در سطح حساسیت و نوع فرآورده‌هاست. در جدول زیر این تفاوت‌ها بررسی شده است:

مسئول فنی صنایع غذایی بیشتر بر سلامت عمومی از طریق مواد خوراکی متمرکز است، در حالی که مسئول فنی دارویی با محصولاتی سروکار دارد که مستقیم بر سلامت بیماران تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل، مسئول فنی دارویی باید دقت و تخصص بیشتری در نظارت بر زنجیره دارویی از تولید تا مصرف داشته باشد.

چالش‌های مسئول فنی در صنایع ایران

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مسئول فنی در ایران، تضاد بین وظیفه نظارتی او و انتظارات کارفرماست. مسئول فنی از یک سو وظیفه دارد که از منافع مصرف‌کننده دفاع کند و از سوی دیگر ممکن است تحت فشار برای تسهیل تولید قرار گیرد. عدم استقلال کاری، کمبود آموزش‌های به‌روز، تعارض منافع و نداشتن ضمانت اجرایی برای تصمیمات مسئول فنی، بخشی از مشکلات رایج هستند.

همچنین، عدم اجرای درست قوانین یا نداشتن آگاهی مدیران از اهمیت جایگاه مسئول فنی باعث می‌شود بسیاری از این افراد نقش خود را در حد امضا محدود کنند. برای رفع این چالش‌ها، پیشنهاد می‌شود استقلال قانونی بیشتری برای این موقعیت تعریف شود، مسئول فنی به عنوان ضامن کیفیت شناخته شده و آموزش‌های رسمی و موثر برای ارتقاء دانش تخصصی آن‌ها تدوین شود.

آنچه از این مقاله آموخته ایم؛

مسئول فنی در حوزه غذا و دارو ستون فقرات کیفیت و سلامت محصول محسوب می‌شود. شناخت دقیق وظایف، تخصص‌ها و چالش‌های این شغل، برای بهبود وضعیت ایمنی محصولات و ارتقای سطح رضایت مصرف‌کننده ضروری است. بهره‌گیری از منابع تخصصی مانند مباشر پلتفرم جامع کسب‌وکار، به مسئولان فنی، مدیران و صاحبان کسب‌وکار کمک می‌کند تا تصمیمات مبتنی بر دانش و کیفیت اتخاذ کنند.