۸ نمونه از انواع مرخصی که همه باید بدانند!

روابط کار, مقالات
mobasher
فروردین ۲۷, ۱۴۰۳

۸ نمونه از انواع مرخصی که همه باید بدانند!

یکی از مهم‌ترین مسائلی که هر کارمند و کارگر ادارات دولتی و خصوصی با آن مواجه است، انواع مرخصی، تعداد روزهای مرخصی در سال، نحوه استفاده از مرخصی‌های اداری و شیوه اجرای آن‌ها است.

در قانون، شیوه‌های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد که به مرخصی استعلاجی، استحقاقی، مرخصی فوت اقوام درجه یک مانند پدر، مرخصی ازدواج و… تقسیم می‌‌شود.

برای آشنایی با قانون مرخصی وزارت کار و انواع مرخصی مثل استعلاجی، ساعتی، استحقاقی و بدون حقوق ادارات دولتی و خصوصی این مطلب را بخوانید.

مرخصی چیست؟

مرخصی، یکی از حقوقی است که یک کارگر برای ترک کار، در روزهای غیر تعطیل دارد. هر فرد (کارگر) می‌تواند مطابق قانون کار، برای تعداد و روزهای معینی در محل کارش حاضر نشود.

قانون مرخصی وزارت کار شرایط و قوانین مختلفی را در مورد مرخصی پرسنل در نظر گرفته است.

هر یک از انواع مرخصی در قانون کار، تحت شرایط خاص و ویژه‌ای قابل استفاده هستند و طبیعتاً، زمان مخصوص به خود را دارا هستند.

نمونه اول از انواع مرخصی: مرخصی ماهانه طبق قانون کار (مرخصی استحقاقی قانون کار)

مرخصی ماهانه (سالیانه) یا همان مرخصی استحقاقی، با حقوقی که باید به کارکنان پرداخت شود، بخشیده می‌شود.

مرخصیی ماهانه یکی از مهمترین و معمول‌ترین انواع مرخصی‌است!

هر سازمان یا کارفرمایی ممکن است شیوه خاصی برای تعداد روز مرخصی استحقاقی کارمندان خود درنظر بگیرد و بقیه افراد نیز موظف اند تا از آن پیروی کنند و با کارفرما یا سازمان هماهنگی کنند.

هر کارمند یا کارگر در ماه ۲.۵ روز مرخصی دارد تا بتواند به امور شخصی و خانوادگی یا… خود رسیدگی کند. این مقدار در سال معادل ۲۶ روز به عبارتی ۱۹۲ می‌شود.

این تعداد مرخصی، مرخصی استحقاقی نام دارد که چهار جمعه در ماه هم به آن اضافه می‌گردد. نکات بسیاری درباره مرخصی استحقاقی وجود دارد که ما برای آگاهی بیشتر شما در این زمینه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم. این موارد عبارتند از:

کارگر اجازه دارد فقط ۹ روز از مرخصی‌های خود را ذخیره کند.
روز جمعه در ایام هفته، روز تعطیلی با مزد است و این قانون بر اساس ماده ۶۲ لحاظ شده است.
دیگر روزهای تعطیل در سال، از روزهای مرخصی سالانه کارگران محسوب نمی‌شود.
اگر کارگر و کارفرما نتوانند برای زمان مرخصی استحقاقی به توافق برسند، بهتر است سراغ اداره کار و امور اجتماعی بروند.
اگر کارگر دچار از کار افتادگی شود یا شرایط دیگری مانند فوت کارگر، بازنشستگی، تعطیلی کارگاه یا… باقی مرخصی استحقاقی استفاده نشده می‌بایست به کارگر یا ورثه آن پرداخته شود.

نمونه دوم از انواع مرخصی: مرخصی ایام بیماری ( مرخصی استعلاجی قانون کار)

مرخصی استعلاجی یکی دیگر از انواع مرخصی‌های کارگران است که باید تأیید سازمان تأمین اجتماعی و اداره کار را اخذ کند. مرخصی استعلاجی یکی از انواع مرخصی‌های چالش برانگیز به حساب می‌آید.

در مرخصی استعلاجی هیچ محدودیتی جهت گرفتن مرخصی تعیین نشده است و کارگران می‌بایست به میزانی که پزشک تشخیص دهد، استراحت کنند.

البته مرخصی استعلاجی نیز به دو نوع کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می‌شود که در چارچوب قوانین تأمین اجتماعی قرار می‌گیرد.
مرخصی استعلاجی بهتر است توسط پزشکی تجویز شود که مورد تأیید سازمان تأمین اجتماعی و اداره کار باشد. در این صورت، مرخصی استعلاجی کارگر هم در سابقه کار و هم بازنشستگی کارگر محاسبه می‌شود و کارفرما موظف به پرداخت غرامت و حقوق فرد است.
یکی از نکاتی که بهتر است درباره مرخصی استعلاجی بدانید این است که سقف این مرخصی چهار ماه کامل بوده اما اگر بیماری سختی باشد، و تعداد روزهای این مرخصی به یک سال برسد، قانون مرخصی استعلاجی کارگر را بازنشسته می‌کند.
در مرخصی استعلاجی، قرارداد کارگر شکسته نمی‌شود و فرد می‌تواند بعد از سپری کردن مرخصی استعلاجی خود که توسط پزشک معالج تعیین می‌شود، به کار خود برگردد.

نمونه سوم از انواع مرخصی: مرخصی ساعتی قانون کار

مرخصی ساعتی یکی از دیگر از انواع مرخصی کارمندان است که افراد اغلب برای رسیدگی به کارهای شخصی در ساعت کاری از آن استفاده می کنند که در صورت درخواست مرخصی ساعتی میزان آن از مرخصی استحقاقی کسر می شود.

نحوه محاسبه مرخصی ساعتی در قانون کار و در برخی سازمان ها سقف مرخصی ساعتی از ۲ ساعت تا سقف ۵ ساعت و در برخی دیگر نهایتا تا ۶ ساعت در طول ساعات روز پذیرفته می شود.
با استناد به قانون مرخصی ساعتی و نحوه محاسبه مرخصی ساعتی در قانون کار اگر مجموع میزان مرخصی ساعتی در ماه براساس مرخصی ماهانه طبق قانون کار به ۸ ساعت برسد به عنوان یک روز مرخصی استحقاقی محاسبه می شود.

نمونه چهارم از انواع مرخصی: مرخصی ازدواج کارمندان

بر اساس ماده ۷۳، کلیه کارگران و کارمندان می‌توانند از سه روز مرخصی با حقوق برای شرایطی مانند ازدواج، فوت همسر، پدر و مادر یا فرزندان استفاده کند که به آن مرخصی ازدواج کارمندان یا مرخصی فوت اقوام و فامیل درجه یک می‌گویند.

مرخصی ازدواج یا فوت اقوام درجه یک یکی دیگر از انواع مرخصی است که با مرخصی استحقاقی تفاوت دارد و به صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
مرخصی ازدواج یا مرخصی فوت اقوام درجه یک را نمی‌توان به زمان دیگری مولکول کرد و در زمان دیگری از آن استفاده نمود.

نمونه پنجم از انواع مرخصی: مرخصی زایمان و مرخصی شیر‌دهی

مرخصی زایمان

بر اساس قانون تنظیم خانواده و جمعیت، زنان شاغل که در بخش‌های دولتی مشغول به کار هستند به مدت نه ماه کامل، مرخصی زایمان تأمین اجتماعی دارند.

به زنان شاغل دو هفته مرخصی اجباری با مزد داده می‌شود به علاوه، بعد از بدو تولد نوزاد نیز مرخصی‌های استحقاقی نیز به آن‌ها بخشیده می‌شود.
مرخصی زایمان تأمین اجتماعی در سازمان‌های دولتی نه ماه است و ممکن است این مرخصی در شرکت‌های خصوصی تنها شش ماه باشد.
در مرخصی زایمان، سازمان وظیفه دارد تا به بیمه غرامت پرداخت کرده و همچنین مرخصی زایمان تأمین اجتماعی را جزو سوابق کاری خانم، محاسبه نماید.
بانوان بعد از اتمام مرخصی زایمان تأمین اجتماعی خود می‌توانند بر اساس ماده ۷۵ قانون کار، به فعالیت سابق خود ادامه دهند.
یکی از نکات مهمی که دانستن آن برای بانوان شاغل اهمیت دارد این است که اگر دارای سابقه ۶۰ روزه پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی نباشید، امکان استفاده از مرخصی زایمان تأمین اجتماعی را نخواهید داشت.

مرخصی شیردهی یا حق شیر

از آنجا که تغذیه با شیر مادر امری مهم و ضروری در رشد و تغذیه کودکان محسوب می شود، در قانون کار زمان مشخصی به عنوان مرخصی شیردهی یا حق شیر برای مادران در نظر گرفته شده است. بر طبق ماده ۷۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کارفرما ملزم است به کارمندان زن که فرزند شیرخوار دارند تا پایان دو سالگی در هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیردهی اختصاصی دهد.

این فرصت جزو ساعات کاری مادران محسوب می شود و جدا از مرخصی استحقاقی محاسبه می شود.
مرخصی شیر دهی یا مرخصی پاس شیر به طور کلی و براساس ماده ۷۸ قانون کار ۳ روز در ماه در نظر گرفته شده است.

نمونه ششم از انواع مرخصی: مرخصی استحقاقی سربازی

در جریان مرخصی استحقاقی برای دوران سربازی تبصره‌های گوناگونی وجود دارد.

قانون اداره کار برای مرخصی استحقاقی سربازان سی روز در سال، معادل دو روز در ماه تعیین شده است.

سربازانی که در شرایط آب و هوایی بد یا مناطق محروم مشغول خدمت هستند، شامل ۳۰ تا ۴۰ روز مرخصی می‌شوند. در ادامه به چند مورد از تبصره‌های موجود در این زمینه اشاره خواهیم کرد:

تبصره شماره یک: مدت مرخصی استحقاقی سربازی برای سربازانی که در مناطق محروم یا آب و هوایی بد خدمت می‌کنند، شش روز بیشتر است.
تبصره شماره دو: روزهای تعطیل از مرخصی استحقاقی سربازان نیست. اگر سرباز در محل کار حاضر نشود، برای او غیبت در نظر گرفته می‌شود.
تبصره شماره سه: یکی از شرایطی که جزء مرخصی استحقاقی سربازان در نظر گرفته نمی‌شود، مدت زمان مشخص شده برای مرخصی پایان دوره آموزشی است.

نمونه هفتم از انواع مرخصی: مرخصی زیارتی

مرخصی حج

مرخصی حج واجب یکی از انواع مرخصی است که در قانون کار برای تمام افراد به منظور انجام فریضه حج واجب در نظر گرفته شده است. براساس ماده ۶۷ قانون اداره کار هر فرد تنها یکبار می تواند در کل مدت زمان اشتغال خود از مرخصی حج واجب بصورت استحقاقی یا بدون حقوق بهره مند شود.

در صورتی که کارگر یا کارمند از تمام مرخصی استحقاقی خود در طول سال استفاده کرده باشد تنها می تواند با استفاده از مرخصی بدون حقوق به انجام فریضه حج بپردازد.
نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که مرخصی حج تنها به حج واجب یا حج تمتع تعلق می گیرد و شامل حج مستحب یا عمره نمی شود.

مرخصی اربعین

مرخصی اربعین یکی از انواع مرخصی سفر زیارتی است که از طرف وزارت کار به مدت ۳ الی ۱۰ روز به کارمندان دولت، معلمان و اساتید، سربازان و زندانیان تعلق می گیرد. برای دریافت این مرخصی باید ابتدا درخواست آن به سازمان مربوطه ارسال شده و سپس مدارک لازم جهت تأیید مرخصی به شرکت تحویل داده شود.

نمونه هشتم از انواع مرخصی: مرخصی بین التعطیلی

مرخصی بین التعطیلی از جمله مرخصی‌هایی است که کارمندان به عنوان یکی از انواع مرخصی کارمندان از آن استفاده می کنند.

مرخصی بین التعطیلی به حالتی از مرخصی اشاره دارد که فرد روزی بین دو تعطیلات را برای داشتن تعطیلات بیشتری مرخصی می گیرد. به طور مثال روزهای چهارشنبه و جمعه طبق تقویم تعطیل رسمی است؛ فرد پنج شنبه که روز بین التعطیلی می باشد را درخواست مرخصی می دهد و این مرخصی جزء مرخصی های استحقاقی فرد محاسبه می شود.

مباشر، پلتفرم مشاوره و پشتیبانی کسب و کارهاست، که با هدف بهبود فضای کسب و کار آغاز به فعالیت نموده است. مباشر این امکان را به کاربران خود می دهد تا در حوزه های تخصصی کسب و کار از طریق راه های ارتباطی متنوع به سهولت و در هر لحظه از شبانه روز به مشاوران مجرب و کارآزموده دسترسی داشته باشند.

وارد صفحه «مشاوره بگیر» شوید و پس از انتخاب رشته، گرایش و مشاور مد نظر خود، با توجه به تعرفه ها و زمان مد نظر خود مشاوره خود را رزرو کنید.

امیدواریم این مقاله برای شما مفید و کاربردی بوده باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص امور مالی و مالیاتی می‌توانید با کارشناسان اپلیکیشن مباشر در ارتباط باشید.

نوشته : وحید رمضانپور