در طول زندگی، ممکن است افراد با موقعیت‌هایی روبرو شوند که نیاز به مراجعه به دادگاه و ثبت شکایت داشته باشند. بر اساس قوانین آیین دادرسی مدنی، در موارد حقوقی، خواهان باید شکایت خود را به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی دارد، تسلیم کند. آغاز فرآیند بررسی این شکایت با ثبت دادخواست صورت می‌گیرد. در ادامه این مقاله قصد داریم تا به بررسی مفهوم دادخواست و نمونه‌های مختلف از دادخواست‌های حقوقی و سایر موضوعات مرتبط با آن بپردازیم. اگر در این زمینه سوالی دارید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. همچنین، می‌توانید برای مشاوره و راهنمایی در زمینه تنظیم دادخواست و دیگر مسائل حقوقی، از کارشناسان مباشر کمک بگیرید.
دادخواست چیست؟
قانون تعریف دقیقی از دادخواست ارائه نکرده، اما این اصطلاح به معنای شکایت کتبی است که در قالب یک فرم رسمی به دادگاه ارائه می‌شود تا دعوا مطرح شود. دادخواست از ترکیب دو کلمه “داد” به معنای عدالت و “خواست” به معنای درخواست تشکیل شده است. شخصی که دادخواست را ارائه می‌دهد، “خواهان” و فردی که علیه او دعوا مطرح شده، “خوانده” نامیده می‌شود. فرم دادخواست دارای پنج ستون است که باید توسط خواهان تکمیل شود و باید شامل تمامی جزئیات قانونی، دلایل اثبات ادعا و موارد خواسته شده باشد.
اجزاء اصلی دادخواست
هر دادخواست حقوقی از سه جزء اصلی تشکیل شده است:
- خواهان یا مدعی: فرد یا نهادی (حقیقی یا حقوقی) که با ارائه دادخواست از دادگاه درخواست بررسی و رسیدگی به دعوای خود را دارد.
- خوانده یا مدعی علیه: فرد یا نهادی که دعوا علیه او اقامه شده و خواهان از دادگاه می‌خواهد به شکایت علیه او رسیدگی کند.
- خواسته یا موضوع دعوی: این همان موضوعی است که خواهان خواستار رسیدگی به آن است و باید با ارائه دلایل و مدارک مستند، آن را اثبات کند. خواسته ممکن است مالی (مثلاً: مطالبه مبلغ یک چک) یا غیرمالی (مثلاً: درخواست الزام به تمکین) باشد. اگر خواسته جنبه مالی داشته باشد، باید مبلغ دقیق آن در دادخواست مشخص شود.
اگر خواهان علاوه بر خواسته اصلی خود، نسبت به مسائل جانبی مانند حق‌الوکاله، هزینه‌های دادرسی، تأمین خواسته، خسارت تأخیر یا سایر خسارات دادرسی نیز درخواست رسیدگی داشته باشد، باید این موارد را به‌صورت مشخص در دادخواست ذکر کند.
دریافت مشاوره: کارشناس و مشاور دادخواست، شکوائیه و اظهارنامه
انواع دادخواست
دادخواست انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- دادخواست واخواهی
- دادخواست دادگاه تجدید نظر
- دادخواست دیوان عدالت اداری
- دادخواست فرجام‌خواهی
- دادخواست طاری یا اضافی
- دادخواست متقابل
- دادخواست‌های اولیه که به دادگاه حقوقی ارائه می‌شوند شامل مواردی مانند: دادخواست طلاق، درخواست تأمین دلیل، مطالبه وجه، اعسار، طلاق توافقی، مطالبه وجه چک، جلب ثالث، انحصار وراثت، الزام به تنظیم سند و موارد مشابه دیگر است.
شرایط تنظیم دادخواست
بر اساس ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست باید بر روی فرم‌های مشخص شده (در حال حاضر به صورت الکترونیکی) تهیه شود و شامل اطلاعات زیر باشد:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، محل سکونت و در صورت امکان، شغل خواهان.
- اگر دادخواست از سوی وکیل ارائه می‌شود، مشخصات وکیل نیز باید قید شود.
- نام، نام خانوادگی، محل سکونت و شغل خوانده.
- تعیین موضوع خواسته و ارزش مالی آن، مگر اینکه تعیین ارزش ممکن نباشد یا خواسته غیرمالی باشد.
- شرح دقیق تعهدات و دلایل اینکه چرا خواهان خود را مستحق دریافت خواسته می‌داند، به‌طور واضح و مشخص.
- درخواست صریح خواهان از دادگاه.
- بیان ادله و مستندات مورد استفاده برای اثبات ادعا، از جمله اسناد، شهادت شهود و سایر مدارک. ادله باید به‌طور مرتب و واضح ارائه شوند و در صورت ارائه شهادت شهود، اسامی، مشخصات و محل سکونت آنان باید به‌درستی ذکر شود.
- امضای خواهان و در صورت عدم امکان امضا، اثر انگشت او.
- مشخصات دقیق محل اقامت باید شامل جزئیاتی مانند شهر، روستا، خیابان و غیره باشد تا ابلاغ دادخواست به راحتی انجام شود.
- اگر خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، نام و محل اقامت شخص حقوقی باید در دادخواست ذکر شود.
- اگر هر یک از طرفین دعوا نماینده قانونی مانند ولی، قیم، وصی یا مدیر شرکت دارد، باید این عنوان‌ها در دادخواست ذکر گردد.
نحوه تنظیم دادخواست
تنظیم دادخواست نیازمند دقت و رعایت اصول مشخصی است، چرا که عدم توجه به این اصول ممکن است منجر به رد آن شود. برای اینکه دادخواست به درستی پذیرفته شود، باید مطابق با الزامات قانونی که در ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است، تهیه گردد.
عدم رعایت این الزامات می‌تواند موجب صدور قرار رد دادخواست در صورت عدم رفع نقص در مهلت معین شود. در چنین حالتی، دادخواست از سوی دادگاه رد شده و به آن رسیدگی نخواهد شد. دادخواست باید به زبان فارسی و بر روی اوراق رسمی مخصوص نوشته شود و اطلاعات زیر در آن حتماً قید گردد:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، نشانی و شغل خواهان
- در صورتی که دادخواست توسط وکیل تنظیم شود، باید اطلاعات وکیل نیز درج شود
- نام و نام خانوادگی، نشانی و شغل خوانده
- تعیین خواسته و ارزش آن، مگر در شرایطی که تعیین آن امکان‌پذیر نباشد یا خواسته غیرمالی باشد
- توضیح تعهداتی که براساس آن، خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند و باید به‌طور شفاف بیان شود
- آنچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد
- ارائه دلایل و مدارکی که برای اثبات ادعا مطرح است، مانند اسناد، اطلاعات افراد آگاه و شهادت شهود (با ذکر نام، مشخصات و محل سکونت آن‌ها)
- امضای شخص دادخواست‌دهنده
نحوه پیگیری دادخواست
اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توانید دادخواست خود را بررسی کنید، باید بگویم که قوه قضاییه سامانه‌ای را ایجاد کرده است که به افراد امکان می‌دهد دادخواست‌های خود را به صورت آنلاین پیگیری کنند. پس از ثبت‌نام در سامانه ثنا و دریافت کد عبور شخصی، فرد می‌تواند به تمامی اطلاعات مرتبط با دادخواست خود دسترسی داشته باشد. این اطلاعات شامل روند اقدامات دادگاه، تصمیمات اتخاذ شده، و ابلاغیه‌های صادر شده است که به راحتی از طریق سامانه ثنا قابل مشاهده هستند.
موارد رد دادخواست
باید توجه داشت که در همه پرونده‌های قضائی، لزوماً نتیجه به نفع خواهان نخواهد بود. به همین دلیل، خوانده می‌تواند درخواست تامین کند تا در صورت پیروزی در پرونده، بتواند حقوق خود، از جمله هزینه‌های وکیل و سایر موارد را از خواهان دریافت کند. با این حال، چندین دلیل وجود دارد که می‌تواند باعث رد درخواست تأمین شود. مهم‌ترین این دلایل عبارتند از:
- عدم پرداخت هزینه نشر آگهی
- عدم پرداخت تأمین برای دعوای بی‌اساس
- عدم تجدیدنظر خواهی در مهلت تعیین‌شده
- عدم تامین حقوق اتباع خارجی
- عدم رعایت مقررات یا مهلت‌های مربوط به فرجام‌خواهی
- عدم واخواهی در مهلت مقرر
آنچه در مقاله دادخواست چیست؟؛ آموختیم:
در این مطلب به بررسی این سوال پرداختیم که دادخواست چیست و نحوه تنظیم آن چگونه است. همانطور گفتیم، تنظیم یک دادخواست درست، نیازمند آگاهی از اصول حقوقی و قواعد نگارش آن است. هر دادخواست باید شامل اطلاعات دقیق و مستندات کافی باشد تا قاضی با توجه به آن، بتواند تصمیم‌گیری کند. بسیاری از افراد بدون مشورت با وکیل، دادخواست‌های ناقصی ارائه می‌دهند که این امر نه‌تنها زمان‌بر است، بلکه ممکن است حقوق آن‌ها نیز نادیده گرفته شود.
وکیل در تدوین دادخواست‌های حقوقی نقش کلیدی دارد. وکلا با بهره‌گیری از دانش حقوقی، تجربه و تخصص خود می‌توانند دادخواستی قانونی و کامل تهیه کرده و با دقت به دادگاه ارائه دهند. به این ترتیب، می‌توانید مطمئن باشید که دادخواست شما از سوی دادگاه مورد پذیرش قرار خواهد گرفت. در آخر اگر نیاز به مشاوره داشتید به صفحه مشاور دادخواست در مباشر مراجعه کنید.
