اظهارنامه مالیاتی در واقع کارنامه مالی اشخاص حقیقی و حقوقی است که عملکرد مالی آنها در طول یک سال را نشان می دهد که در آن باید همه رویدادهای مالی منعکس شود و ترتیب آنها بر اساس زمان وقوع نیز باید ذکر شود. خوب است بدانید تنها ذکر رویدادهای مالی کافی نیست و نیاز به ارائه مستندات و ادله قانونی هم وجود دارد.
چه‌کسانی باید اظهارنامه مالیاتی ارسال کنند؟
تمام اشخاصی که مشمول پرداخت مالیات بوده موظف به ارسال اظهارنامه مالیاتی نیز هستند که این اشخاص بر اساس ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم شامل موارد زیر می‌شوند:
- اشخاص حقیقی که در ایران فعالیت میکنند و مشمول معاف از مالیات نیستند
- اشخاص حقوقی که در ایران فعالیت میکنند و مشمول معافیت از مالیات نیستند.
- همه اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی که در خارج از ایران مشغول به فعالیت تجاری و اقتصادی هستند.
- اشخاص حقیقی و حقوقی که محل اقامتشان خارج از کشور است اما درآمدشان از داخل ایران تامین می‌شود.
- اتباع غیر ایرانی حقیقی یا حقوقی که در ایران کسب و کار داشته و دارای درآمد هستند.
البته می‌توانید برای ارسال اظهارنامه وارد بخش مشاور اظهارنامه وبسایت مباشر شوید و در لیست مشاوران، مشاور مد نظر خود را انتخاب کنید.
انواع اظهارنامه مالیاتی
بهتر است هر فرد حقیقی و حقوقی با انواع اظهارنامه مالیاتی و مهلت ارسال آنها آشنا شود. براساس اینکه افراد حقیقی یا حقوقی باشند، انواع گوناگونی از اظهارنامه مالیات، برای افراد در قانون تعریف شده‌است که بر این مبنا می‌توان اظهارنامه‌های مالیاتی را به انواع زیر تقسیم‌بندی کرد:
1. اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی
اشخاص حقیقی که کسب و کار خود را دارند، باید این نوع اظهارنامه را تکمیل و به اداره مالیات ارسال کنند. البته باز هم نوع اظهارنامه این اشخاص به نوع فعالیتشان بستگی دارد. همچنین مهلت ارسال این نوع اظهارنامه را نیز اداره مالیات تعیین می‌کند که معمولا اواخر خرداد ماه اشخاص حقیقی باید اظهارنامه‌های خود را به اداره مالیات تحویل دهند.
2. اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی
تمامی شرکت‌هایی که در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده‌اند مشمول پرداخت مالیات هستند و باید اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل و به اداره مالیات ارسال کنند. این شرکت‌ها و تشکل‌های قانونی باید تمام سود، زیان و درآمدها و حساب‌های خود را به‌صورت دقیق در اظهارنامه وارد کرده و آن را تنظیم کنند که تمام این موارد در ماده ۱۱۰ قانون مالیات آمده است. مهلت ارسال اظهارنامه اشخاص حقوقی را نیز خود سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌کند، اما تاریخ آن معمولا اواخر تیرماه هر سال است.
3. اظهارنامه مالیاتی ارث
یکی دیگر از انواع اظهارنامه‌های مالیاتی، اظهارنامه مالیات بر ارث است. وقتی فردی فوت می‌کند و مال و اموالی از او باقی می‌ماند، ورثه ابتدا باید مالیات بر ارث را پرداخت کنند؛ پس در مرحله اول این افراد باید اظهارنامه مالیات بر ارث را تکمیل کنند و آن را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. البته مالیاتی که به ارثیه تعلق می‌گیرد در مجموع دو نوع است:
اولین نوع، مالیاتی است که به اموالی که از متوفی به جا مانده تعلق می‌گیرد و هیچ چون و چرایی ندارد. چه اموال فرد متوفی به کسی برسد یا نرسد، این مالیات توسط دولت دریافت خواهد شد.
مالیات مستقیم بر ارث، دومین نوع مالیات در این زمینه است. این مالیات به تمام اموالی تعلق می‌گیرد که به ورثه رسیده‌اند. وراث می‌توانند اظهارنامه‌های مالیاتی ارثیه خود را به‌صورت جداگانه تکمیل کنند و یا اینکه همگی با هم این کار را انجام دهند.
مهلت تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث تا یک سال پس از فوت فرد است و اگر ورثه این کار را در موعد مقرر انجام ندهند جریمه خواهند شد. البته لازم است بدانید که هزینه دفن و مراسم و… فرد متوفی جداگانه محاسبه می‌شود و معاف از مالیات است.
4. اظهارنامه مالیاتی املاک و مستغلات
افرادی که خانه و یا ملکی دارند که هیچ فعالیتی ندارد و در واقع خالی از سکنه است، باید مالیات آن را پرداخت کنند. البته سال اول به این املاک مالیات تعلق نمی‌گیرد، اما از سال‌های بعدی باید برای آن مالیات بپردازید که میزان آن در سال دوم برابر با نصف اجاره بهای ملک و در سال سوم برابر با اجاره ملک است. تمام افرادی که چنین املاکی دارند باید به این منظور اظهارنامه مالیاتی تکمیل کنند و آن را به اداره مالیات ارائه دهند.
البته یک نوع دیگر از مالیات بر املاک، مالیات اجاره است. وقتی ملکی را اجاره می‌دهید، یعنی از آن درآمد دارید و به همین دلیل باید مالیات بر درآمد آن را پرداخت کنید.
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی املاک از طرف اداره امور مالیات اعلام می‌شود، اما معمولا اواخر تیرماه را برای این کار معین میکنند. مودیان تا یک ماه هم فرصت دارند تا مالیات خود را از زمان تنظیم اظهارنامه پرداخت کنند، در غیر این صورت مشمول جریمه می‌شوند.
5. اظهارنامه مالیاتی مشاغل مربوط به خودرو
افرادی که در حوزه خودرو فعالیت میکنند، مثلا خرید و فروش خودرو انجام می‌دهند باید اظهارنامه مالیاتی تنظیم کنند. افرادی مانند رانندگان، تاکسیرانان، رانندگان کامیون، اتوبوس و… باید اظهارنامه مالیاتی تکمیل کرده و آن را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. این نوع اظهارنامه مالیاتی هم باید در پایان هر سال به اداره مالیات ارسال شود.
6. اظهارنامه مالیاتی انحلال شرکت
شرکت‌هایی که به ثبت می‌رسند مشمول مالیات اشخاص حقوقی می‌شوند، اما زمان‌هایی وجود دارد که صاحبان شرکت‌ها تصمیم به انحلال شرکت خود می‌گیرند. در چنین شرایطی شرکت‌ها باید سود و زیان کل شرکت را در قالب یک اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این مورد در مواد ۱۱۴ و ۱۱۶ قانون مالیات آمده است و طبق آن مودیان باید مالیات خود را پرداخت کنند. مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی هم شش ماه پس از انحلال شرکت است.
7. اظهارنامه مالیاتی نذر و وقف
اگر بخاطر نذر یا وقف مالی به فرد برسد، این مال مشمول مالیات می‌شود. این مورد در ماده ۳۹ قانون مالیاتی کشور آمده است. نذر و وقف به‌عنوان درآمد اتفاقی شناخته می‌شوند و به همین دلیل هم مالیات به آنها تعلق می‌گیرد.
مودیان باید اظهارنامه مالیاتی نذر و وقف را تکمیل کنند و آن را در موعد مقرر برای سازمان امور مالیاتی بفرستند. مهلت ارسال این اظهارنامه هم سه ماه از زمان رسیدن مال به فرد است و مقدار آن هم با توجه به مال انتقال یافته تعیین می‌شود.
8. اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم است که تقریبا تمام افراد جامعه آن را پرداخت میکنند. مثلا وقتی از سوپر مارکت کالایی را خریداری می‌کنید، روی آن مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازید.
صاحبان کسب و کارهایی که روی درآمد خود مالیات بر ارزش افزوده را نیز از خریداران و مشتریان دریافت میکنند، باید مبالغ آن را در قالب یک اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند.
جالب است بدانید که مودیان چهار بار و به طور فصلی در طول سال باید اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. مقدار این مالیات هم به اندازه مالیات کسب و کار و تمام ارزش افزوده‌های دریافتی است.
چه مدارکی برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی مورد نیاز است؟
اطلاعات و مدارک لازم برای تهیه اظهارنامه مالیاتی در مورد اظهارنامه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. اما می‌توان به طور کلی برخی اطلاعات مشترک را برای تمام آنها نام برد که عبارتند از:
1. مدارک شناسایی:
- کپی کارت ملی
- کپی شناسنامه
- مدارک هویتی صاحبان امضا و اعضای هیئت‌مدیره (اگر اعضای هیئت‌مدیره معرفی شده‌اند)
- مدارک مرتبط با ثبت‌نام مانند کد کاربری، رمز عبور، کد رهگیری پیش ثبت‌نام برای ارسال اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی
2. مدارک مرتبط با شرکت یا فعالیت مالی:
- آخرین نسخه اساسنامه شرکت و موضوع فعالیت
- اجاره‌نامه یا سند مالکیت محل قانونی شرکت
- کارت بازرگانی
- گواهی ترازنامه اشخاص حقیقی یا حقوقی
3. اطلاعات مالی:
- صورت سود و زیان سال مالی مربوط به شما (شخص حقیقی) یا شرکت
- مبلغ خرید تجهیزات، مواد اولیه و امکانات (اگر مرتبط با فعالیت شما باشد)
- مبلغ درآمد حاصل از فروش یا ارائه خدمات
- صورت بهای تمام شده کالاها یا خدمات ارائه شده
- مبلغ مالیات‌های پرداخت شده
4. اطلاعات بانکی:
- گواهی گردش حساب بانکی مرتبط به شرکت یا حساب شخصی شما
5. قراردادها و تعهدات:
- کلیه قراردادها و تعهدات مالی و قانونی با شرکت‌ها و اشخاص در سال مالی مربوطه
6. سایر مدارک:
- سند مالیات‌های پرداختی که به تایید سازمان امور مالیاتی رسیده باشد
- گواهی‌های دیگر مرتبط با فعالیت‌ها و تراکنش‌های مالی
- شماره ثبت دفاتر قانونی و کد رهگیری
چه مواردی در اظهارنامه باید وارد شود؟
- کد کاربری و رمز عبور محرمانه ارسال شده از اداره دارایی محل شرکت
- پاسخ به پرسش‌های اظهارنامه برای ورود اطلاعات هویتی صاحبان امضا بر اساس اساسنامه
- وارد کردن اطلاعات حسابداری در اظهارنامه مالیاتی
- وارد کردن اطلاعات سود و زیان در اظهارنامه
- وارد کردن اطلاعات ترازنامه شرکت
- رفع مغایرت اختلاف ترازنامه در صورت وجود
- درج اقلام معاف از پرداخت مالیات
بررسی اظهارنامه و تطبیق مبلغ درآمد مندرج با اظهارنامه ارزش افزوده و گزارش فصلی
- ارسال اظهارنامه و دریافت کد رهگیری
بعد از ارسال اظهارنامه مالیاتی چه باید کرد؟
هنگامی که افراد اظهارنامه خود را در قالب فرم‌های الکترونیکی ارائه نمودند؛ لازم است تا مدت زمان ابلاغ برگ تشخیص مالیات خود به برخی نکات توجه داشته باشند.
- اظهارنامه تهیه‌شده توسط افراد لازم است که در یک نسخه چاپی نزد آنان محفوظ بماند.
- پس از ارائه اظهارنامه، کد رهگیری برای اشخاص ارسال می‌شود که افراد با حفظ آن می‌توانند روند طی شدن مراحل اظهارنامه خود را پیگیری نمایند.
- توجه داشته باشید از آنجایی که اظهارنامه مالیاتی ارائه‌شده لازم است براساس مدارک و اسناد موجود، تنظیم شود؛ اشخاص می‌بایست تمامی این اسناد را که به نوعی در اظهارنامه به آنها استناد شده است، نزد خود نگهداری نمایند.
از آنجایی که اظهارنامه ارائه‌شده از جانب افراد می‌بایست با شفافیت و تکیه بر اصول قانونی ارائه شود؛ آنچه که بسیار اهمیت دارد این است که اشخاص تمامی امور و حساب‌هایی را که بر اساس آنها اظهارنامه تنظیم گشته است، مرور و بررسی نمایند و از صحت و درستی اظهارات خود اطمینان حاصل نمایند. همچنین لازم است تمامی این شواهد و مستندات به صورت کامل نگهداری شوند تا در صورت نیاز امکان مراجعه به آنها وجود داشته باشد. در نهایت نیز هرگونه اطلاعیه و یا پیامک ارسال‌شده از جانب سازمان امور مالیاتی کشور نیز بایستی نزد افراد حفظ گردد. در نهایت با درنظر گرفتن تمامی این موارد و بررسی و پیگیری موارد درج شده در اظهارنامه موعد ارائه برگ تشخیص مالیات فرا خواهد رسید.
نقش دفاتر قانونی در تسلیم اظهارنامه مالیاتی چیست؟
همه مودیان و مشمولان پرداخت مالیات باید نحوه کار با دفاتر قانونی و تنظیم آنها را بدانند چرا که مالیات این افراد مستقیما از طریق این دفاتر تعیین و محاسبه می شود که مهمترین دفاتر قانونی در فعالیت‌های مالی و حسابداری دفتر کل ، دفتر روزنامه و دفتر دارایی هستند.
دفتر روزنامه دفتری است که کلیه عملیات‌های مالی به ترتیب تاریخ وقوع و مبلغ و طرف معامله و سایر جزییات دیگر در آن ذکر می‌شود .
دفتر کل خلاصه دفتر روزنامه بوده و مودیان موظف هستند انتهای هر هفته کلیه اطلاعات موجود در دفتر روزنامه را به صورت خلاصه اعم از اطلاعات خرید یا فروش را به دفتر کل منتقل نمایند. دفتر دارایی هم همانطور که از نامش پیداست دفتری است که صورت کل دارایی‌های شرکت یا شخص اعم از دارایی‌های منقول یا غیر منقول در آن ثبت شده و مودیان موظف هستند تا پایان فروردین سال بعد این کار را انجام دهند.
زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی در صورت عدم تطابق سال مالی با سال مالیاتی
سال مالی یک بازه زمانی مشخص است که تاریخ شروع و پایان معینی دارد. بنابراین همه فعالیت‌های مالی شرکت در این بازه زمانی مورد بررسی قرار می گیرند و اطلاعات به دست آمده، یک گزارش مالی کامل را با کمک حسابداری خدماتی در انتهای سال مالی ارائه می‌کند. نکته قابل توجه این است که در صورتی که سال مالی یک شرکت با سال مالیاتی تطابق نداشته باشد، درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی مبنای تعیین مالیات قرار می‌گیرد. مهلت تسلیم، انجام اظهارنامه مالیاتی و تکمیل آن در پایگاه اینترنتی سازمان امور اقتصادی و دارایی حداکثر تا پایان چهار ماه شمسی پس از پایان سال مالی است.
تفاوت اظهارنامه مالیاتی با سایر اسناد مالی
اظهارنامه مالیاتی، سندی است که به‌طورخاص توسط اشخاص حقیقی و حقوقی برای محاسبه و پرداخت مالیات بر درآمد به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌شود و تفاوت‌های قابل‌توجهی با سایر اسناد مالی دارد. در‌حالی‌که اسناد مالی مانند صورت‌های مالی، گزارش‌های سود و زیان و ترازنامه، جزئیات مالی کلی یک شرکت یا شخص حقیقی را برای اهداف حسابرسی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل درون سازمانی فراهم میکنند، اظهارنامه اشخاص حقیقی و حقوقی به‌طورخاص بر محاسبه درآمد قابل مالیات و تعیین مالیات سالانه متمرکز است. این تفاوت هم در هدف از تهیه این اسناد و هم در محتوا و جزئیات ارائه شده در آنها نیز منعکس می‌شود. اظهارنامه مالیاتی به سازمان‌های دولتی اجازه می‌دهد تا به‌طور موثر بر میزان مالیات قابل پرداخت نظارت کنند، در حالی‌که سایر اسناد مالی به‌طور عمده برای طرف‌های ذی‌ربط داخلی و خارجی تهیه می‌شوند.
آنچه در این مقاله آموختیم:
اظهارنامه مالیاتی کارنامه‌مالی سالانه شرکت یا شخص است که به‌منظور محاسبه مالیات به اداره مالیات کشور می‌دهند و تمام افرادی که مالیات پرداخت میکنند باید اظهارنامه‌مالیاتی ارسال کنند که شامل اشخاص حقیقی و حقوقی و… می‌شود. همچنین آموختیم که مدارک مورد نیاز برای تکمیل انواع اظهارنامه‌های مالیاتی متفاوت است اما یک سری مدارک مشترک اعم از مدارک شناسایی، مدارک مرتبط با فعالیت یا شرکت مالی و…دارد. امیدواریم اطلاعات لازم را از خواندن این مقاله به‌دست آورید.
