مهریه یکی از حقوق مسلم و قطعی زن در ازدواج است که به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت او درمی‌آید و مرد از همان لحظه، بدهکار آن محسوب می‌شود. اهمیت این حق به‌قدری است که قانون، آن را یک دین قطعی بر ذمه مرد می‌داند و زن هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند. با این وجود، در عمل بسیاری از مردان به دلایل مختلفی مانند فشارهای اقتصادی، اختلافات خانوادگی یا حتی صرفا برای فرار از تعهدات، تلاش می‌کنند با پنهان کردن دارایی‌های خود یا انتقال صوری آن‌ها به دیگران، از پرداخت مهریه شانه خالی کنند. این اقدامات علاوه بر آن‌که مشکلات جدی برای زوجه ایجاد می‌کند، پیامدهای حقوقی و کیفری سنگینی نیز دارد. در این مقاله، ابعاد حقوقی و آثار چنین معاملاتی بررسی می‌شود و راهکارهای قانونی برای مقابله با آن توضیح داده خواهد شد.

مفهوم “فرار از دین مهریه” و انواع معاملات مرتبط

اصطلاح فرار از دین مهریه زمانی به کار می‌رود که مرد پس از مطالبه مهریه از سوی همسرش، اموال خود را به نام دیگران منتقل می‌کند تا دسترسی زن به آن‌ها غیرممکن شود. قانون این اقدام را یک رفتار متقلبانه دانسته و آن را جرم‌انگاری کرده است.

روش‌های معمول این فرار شامل انتقال املاک و خودرو به نام اعضای خانواده، فروش صوری دارایی‌ها بدون دریافت وجه واقعی، ادعای اعسار و ورشکستگی، یا حتی خروج از کشور است. البته هیچ‌یک از این روش‌ها باعث از بین رفتن دین مهریه نمی‌شود و در نهایت می‌تواند برای مرد مشکلات بیشتری به همراه داشته باشد.

در اینجا لازم است بین معاملات صوری و معاملات واقعی تفاوت قائل شویم:

• در معاملات صوری، انتقال فقط روی کاغذ انجام می‌شود و دارایی همچنان در اختیار مرد باقی می‌ماند. این معاملات به دلیل فقدان قصد واقعی، از ابتدا باطل و بی‌اثرند.
• اما در معاملات واقعی، مالکیت به‌طور جدی منتقل می‌شود ولی نیت اصلی فروشنده، فرار از دین است. در این موارد، معامله بین طرفین صحیح است اما در برابر طلبکاران، قابل استناد نخواهد بود.

برای دریافت مشاوره طلاق می توانید با وکیل های متخصص مباشر در تماس باشید.

راهکارهای قانونی مقابله با پنهان‌کاری و فرار از دین مهریه

قانون برای حمایت از زن در برابر چنین اقداماتی، روش های متعددی پیش‌بینی کرده است. یکی از مهم‌ترین راه‌ها، شناسایی دارایی‌های مرد و درخواست توقیف آن‌هاست. زن می‌تواند از دادگاه بخواهد از بانک‌ها، اداره ثبت اسناد و املاک، سازمان امور مالیاتی و حتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، استعلام دارایی‌های همسرش را بگیرد. پس از شناسایی این اموال، توقیف آن‌ها امکان‌پذیر است.

در کنار این روش ها دادگاه می‌تواند برای جلوگیری از انتقال اموال، دستور توقیف موقت صادر کند یا حتی گذرنامه مرد را برای جلوگیری از خروج او از کشور ضبط کند. استفاده از کارشناسان مالی و وکلای متخصص نیز در این مسیر اهمیت زیادی دارد، چرا که یافتن و اثبات معاملات صوری معمولا ساده نیست.

آثار اجتماعی و روانی فرار از مهریه

فرار از پرداخت مهریه نه تنها پیامدهای حقوقی و کیفری دارد، بلکه تاثیرات اجتماعی و روانی قابل توجهی نیز به همراه دارد. زنانی که با این مشکل مواجه می‌شوند، دچار استرس، اضطراب و فشارهای مالی می‌شوند که می‌تواند سلامت روان و کیفیت زندگی آن‌ها و فرزندانشان را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، رفتار مردان در فرار از مهریه موجب کاهش اعتماد اجتماعی و ایجاد بی‌اعتمادی میان زوجین و خانواده‌ها می‌شود. این مسئله همچنین می‌تواند به تنش‌های خانوادگی طولانی‌مدت منجر شود و نقش و جایگاه قانون و عدالت اجتماعی را پررنگ‌تر نشان دهد. برای دریافت وکیل دریافت مهریه می توانید با کارشناسان مباشر در ارتباط باشید.

ضمانت اجرای حقوقی معاملات به قصد فرار از دین

قانون مدنی و سایر مقررات مرتبط، ضمانت‌های مشخصی برای مقابله با چنین معاملات در نظر گرفته‌اند. طبق ماده ۲۱۸ قانون مدنی، اگر ثابت شود معامله‌ای صرفاً برای فرار از دین و به صورت صوری انجام شده، از اساس باطل است. اما اگر معامله واقعی باشد، بسته به شرایط، ممکن است صحیح تلقی شود ولی در برابر طلبکار قابل استناد نباشد. به این ترتیب، زن همچنان می‌تواند طلب خود را از همان مال وصول کند.

حتی در مواردی مثل وقف اموال یا معاملات تجار ورشکسته، قانون محدودیت‌هایی برای جلوگیری از اضرار به طلبکاران پیش‌بینی کرده است. به عبارت دیگر، هیچ‌کس نمی‌تواند صرفاً با انتقال اموال، طلب قانونی زن را از بین ببرد.

ضمانت اجرای کیفری معاملات به قصد فرار از دین

علاوه بر ضمانت‌های حقوقی، قانون برای چنین معاملاتی مجازات کیفری هم تعیین کرده است. ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تصریح می‌کند که اگر مرد دارایی خود را برای فرار از پرداخت مهریه منتقل کند، به حبس تعزیری یا جزای نقدی سنگین محکوم خواهد شد. در صورتی که خریدار هم از نیت واقعی فروشنده آگاه باشد، شریک جرم محسوب شده و مشمول همان مجازات‌ها خواهد شد.

نکته مهم این است که برای تحقق این جرم، باید مرد قبلاً با حکم قطعی دادگاه به پرداخت مهریه محکوم شده باشد و انتقال مال پس از آن انجام گیرد. این موضوع در رأی وحدت رویه شماره ۷۷۴ دیوان عالی کشور به‌طور صریح بیان شده و تمام محاکم ملزم به رعایت آن هستند.

نقش فناوری و سامانه‌های آنلاین در شناسایی اموال و مقابله با فرار از مهریه

با پیشرفت فناوری، امکان رصد و شناسایی اموال مردان برای جلوگیری از فرار از مهریه آسان‌تر شده است. سامانه‌های بانکی، استعلامات آنلاین اداره ثبت اسناد و سامانه‌های مالیاتی می‌توانند اطلاعات دقیقی از حساب‌ها، املاک و دارایی‌های افراد ارائه دهند. استفاده از این فناوری‌ها موجب کاهش طول زمان دادرسی، افزایش شفافیت در روند پرونده و کاهش احتمال انتقال صوری اموال می‌شود. همچنین، به کمک روش های دیجیتال، وکلای خانواده می‌توانند با دقت بیشتری مدارک مالی را بررسی و پرونده را برای اثبات فرار از دین مهریه آماده کنند. این روند باعث افزایش اثربخشی اقدامات قانونی و حفظ حقوق زوجه می‌شود.

مقاله مرتبط: تفاوت اجرت المثل و نحله

اثبات فرار از دین مهریه و نکات مهم

اثبات این‌که مرد برای فرار از مهریه اموالش را منتقل کرده، نیازمند مدارک و شواهد کافی است. زن می‌تواند با شناسایی معاملات مشکوک، شهادت شهود، ارائه اسناد صوری یا اثبات عدم رد و بدل شدن پول، این موضوع را در دادگاه ثابت کند. همچنین دادخواست ابطال معامله یکی از روش های مهم در این مسیر است.

البته باید توجه داشت که برخی اموال طبق قانون جزء مستثنیات دین هستند و امکان توقیف آن‌ها وجود ندارد؛ مثل خانه مسکونی متناسب با شان خانوادگی، ابزار کار یا وسایل ضروری زندگی.

مقاله مرتبط: ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

جمع بندی

فرار از دین مهریه، علاوه بر اینکه یک عمل غیرشرعی و غیر اخلاقی است، از نظر حقوقی و کیفری نیز تبعات سنگینی دارد. معاملات صوری به طور کامل باطل هستند و معاملات واقعی نیز در برابر طلبکاران بی‌اثر خواهند بود. رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز نشان می‌دهد که تنها انتقال اموال پس از صدور حکم قطعی می‌تواند جرم محسوب شود. همین نکته سبب شده تا برخی مردان در فاصله مطالبه دین تا صدور حکم، برای انتقال اموال اقدام کنند. این مسئله نشان‌دهنده پیچیدگی‌های حقوقی در این حوزه است و اهمیت آگاهی و پیگیری جدی زنان از حقوق خود را دوچندان می‌کند. در چنین پرونده‌هایی، بهترین راهکار استفاده از وکیل متخصص است. وکیل می‌تواند با تسلط بر قوانین و رویه‌های قضایی، هم مانع از تضییع حق زن شود و هم روند دادرسی را تسریع کند. برای دریافت مشاوره حقوقی ازدواج می توانید با وکیل های متخصص مباشر در تماس باشید.