دستورالعمل دادرسی مالیاتی همان قوانین و مقررات مربوط به دادرسی مالیاتی است که براساس قانون مالیات مستقیم، آیین‌نامه دادرسی مدنی و بخش‌نامه‌های سازمان امور مالیاتی تنظیم می‌شود. دستورالعمل دادرسی مالیاتی اصولی است که باید توسط مودیان و مراجع در زمان حل اختلاف و فرایند دادرسی رعایت شود. این اصول برای جلوگیری از ضایع شدن حق مودیان، تسریع در روند فرایند دادرسی و جلوگیری از برخوردهای چندگانه تهیه شده‌اند. در این محتوا دستورالعمل دادرسی مالیاتی جدید را به طور جامع شرح می‌دهیم.
فصل یک دستورالعمل دادرسی مالیاتی – اعتراض به برگ تشخیص
در این فصل شرایط اعتراض و رسیدگی به اعتراض مودی بررسی می‌شوند.
بند ۱ – شرایط اعتراض به برگ تشخیص
پس از صدور برگ تشخیص مالیات، مودی می‌تواند شخصا یا توسط وکیل تام‌الاختیار، از طریق سازمان امور مالیاتی با تکمیل فرم‌ها و ارائه مستندات، تقاضای رسیدگی و دادرسی کند.
بند ۲ – تکلیف سازمان مالیاتی در ابلاغ برگ تشخیص
پس از ابلاغ قانونی برگ تشخیص مالیات توسط واحد مالیاتی و عدم دریافت آن توسط مودی به هر دلیلی، واحد مالیاتی موظف است پرونده را تا یک هفته پس از گذشت یک ماه از تاریخ ابلاغ، به دبیرخانه‌ها ارسال کند.
بند ۳ – رسیدگی به اعتراض مودی
اداره مالیاتی موظف است حداکثر تا ۳۰ روز پس از تاریخ اعتراض، به اعتراض مودی رسیدگی کند. یکی از نتایج زیر باید حاصل شود:
- اگر مستندات ارائه‌شده توسط مودی، توسط اداره موثر تشخیص داده شوند و مودی با رای جدید صادر‌شده موافقت کند، مراتب پس از امضا رئیس اداره و مودی به واحد مالیاتی ابلاغ شده و برگ قطعی با میزان مالیات جدید تا حداکثر ۱۰ روز صادر می‌شود.
- اگر مستندات ارائه‌شده توسط مودی مورد قبول اداره مالیات نباشند و مودی با این رای موافقت کند، مراتب به واحد مالیاتی ابلاغ شده و مودی پس از حداکثر ۱۰ روز و صدور برگ قطعی، باید نسبت به پرداخت مالیات اقدام کند.
- اگر مستندات ارائه‌شده توسط مودی مورد قبول اداره مالیات نبوده و مودی با این رای موافقت نکند، مراتب باید تا حداکثر ۵ روز به دبیرخانه هیات حل اختلاف مالیاتی ارسال شده و مراحل قانونی پس از آن طی شوند.
بند ۴ – مشخصات برگ اعتراض
- مشخصات هویتی اشخاص حقیقی و حقوقی
- مشخصات شرکت اشخاص حقوقی
- مالیات مورد اعتراض
- اداره امور مالیاتی و واحد مالیاتی
- تفکیک عملکرد سال‌های مورد اعتراض
- شرح دقیق و با جزئیات درخواست
- ثبت مستندات و مدارک مورد نیاز
بند ۵ – نحوه ارسال اعتراض
فرم اعتراض باید توسط مودی یا نماینده قانونی به واحد مالیاتی یا دبیرخانه حل اختلاف تسلیم شده و رسید دریافت شود. واحدهای اداری موظف هستند تا اعتراض را ثبت کنند.
بند ۶ – شرایط تسلم مستندات اعتراض
رونوشت یا تصویری از فرم اعتراض باید به پیوست تسلیم شود. برابری مدارک با اصل سند باید توسط دبیرخانه گواهی شود. مدارک غیرفارسی باید پس از ترجمه توسط مترجمان رسمی مورد تایید وزارت دادگستری تسلیم شوند. به مدارک ارسالی به زبان‌های دیگر رسیدگی نخواهد شد.
بیشتر بخوانید: مراحل دادرسی مالیاتی چیست؟ + آخرین مرحله دادرسی مالیاتی
فصل دوم – وکیل و اشخاص در حکم مودی
در این فصل مشخص شده است که چه کسانی می‌توانند به جای مودی فرآیند دادرسی مالیاتی را انجام دهند.
بند ۷ – ارسال مدارک توسط وکیل و نماینده قانونی
وکیل، نماینده قانونی، وصی یا قیم مودی که وظیفه تسلیم مدارک دادرسی را برعهده گرفته‌اند، باید مستندات نمایندگی خود را در پیوست ارائه دهند.
بند ۸ – اختیارات وکیل
مودی اختیار انتخاب وکیل از بین وکلای دادگستری و سایر اشخاص حقوقی را دارد. در وکالت‌نامه میزان اختیارات وکیل باید به شکل دقیق شرح شود.
تبصره ۱: اختیارات نمایندگان قانونی هم باید به شکل صریح بیان شوند.
تبصره ۲: کارشناس هیات در صورت عدم پرداخت حق تمبر موضوع ماده ۱۰۳ توسط مودی، باید آن را محاسبه کرده و مودی موظف به پرداخت این مبلغ است. رسید پرداخت باید در مستندات به دبیرخانه تسلیم شود.
بند ۹ – اشخاص مجاز در هیات
- شخص مودی
- وکیل مودی به همراه وکالت‌نامه رسمی
- ورثه‌های کارمند اشخاص حقوقی به همراه معرفی‌نامه با تایید واحد مالیاتی
بند ۱۰ – ممنوعیت وکالت اعضای هیات
اعضای هیات حل اختلاف، کارمندان اقتصادی سازمان و واحدهای امور مالیاتی، در هر دوره‌ای از خدمت، نمی‌توانند به عنوان وکیل مودی حاضر شوند.
بند ۱۱ – موارد عدم رسیدگی توسط هیات حل اختلاف
در موارد زیر، اعضای هیات امکان عدم رسیدگی دارند و مودی هم می‌تواند درخواست رد و تغییر عضو یا اعضا را داشته باشد:
- قرابت اعضا از هر نوع و طبقه حداکثر تا درجه سوم با شخص مودی
- مودی متکفل اعضا یا همسر اعضا باشد یا اعضا قیم مودی باشند.
- اعضا یا همسر و فرزندان اعضای هیات وارث مودی باشند.
- اظهار نظر توسط عضو هیات در همین پرونده اعتراض مودی قبل از تشکیل شورای حل اختلاف.
- مطرح بودن دعوای حقوقی و کیفری بین اعضا و مودی.
- شراکت عضو هیات با شخص مودی
- وجود نفع شخصی برای عضو هیات یا همسر و فرزند او در پرونده دادرسی مودی
اگر امکان تغییر عضو هیات وجود نداشته باشد، پرونده به شورای حل اختلاف نزدیک‌ترین شهر ارجاع می‌شود.
فصل سوم – برگ دعوت هیات
در این فصل به تعیین زمان رسیدگی و ابلاغ آن پرداخته شده است.
بند ۱۲ – تنظیم برگ دعوت
برگ دعوت تعیین زمان هیات حل اختلاف مالیاتی در سه نسخه تنظیم می‌شود. نسخه دوم به مودی ارسال شده و سپس به امور مالیاتی فرستاده می‌شود.
بند ۱۳ – تعیین وقت
دبیرخانه باید حداکثر تا ۵ روز پس از اعتراض مودی، زمان و مکان جلسه هیات حل اختلاف را مشخص کرده و به مودی ابلاغ کند.
بند ۱۴ – فواصل زمانی ابلاغ وقت به مودی
روز جلسه هیات حل اختلاف نباید زودتر از ۱۰ روز پس از زمان ابلاغ به مودی باشد. مودی و اعضای هیات در صورت توافق طرفین می‌توانند جلسه را زودتر برگزار کنند.
بند ۱۵ – ابلاغ وقت رسیدگی به اعضای هیات
دبیرخانه باید وقت جلسه رسیدگی حداکثر یک هفته زودتر به شکل کتبی و رسمی به اعضای هیات حل اختلاف ابلاغ کند.
تبصره: در صورت درخواست کتبی مودی جهت رسیدگی خارج از نوبت و تایید مسئول امور، جلسه رسیدگی خارج از نوبت تعیین‌شده انجام خواهد شد.
بند ۱۶ – ابلاغ زمان جلسه رسیدگی به وراث مودی
در صورت فوت مودی، دبیرخانه هیات باید زمان رسیدگی را به همه وراث ابلاغ کند. اگر وراث یا وکیل مودی در جلسه حاضر نشوند، جلسه بدون مشکل ادامه پیدا کرده و به پرونده مودی رسیدگی می‌شود. بروز هرگونه مشکل در وکالت و نماینده قانونی مودی باعث به تاخیر افتادن جلسه رسیدگی نخواهند شد.
بند ۱۷ – تجدید زمان
در صورت عدم تشکیل جلسه رسیدگی، زمان جلسه مجدد باید در حداکثر یک هفته تعیین شود.
بند ۱۸ – تغییر زمان جلسه
مودی می‌تواند با تسلیم درخواست کتبی و مدارک موجه، زمان جلسه را با تایید دبیرخانه هیات و در موارد استثنا مدیر کل هیات مربوطه، حداکثر یک بار تعویق بیندازد.
تبصره: جلساتی که به دلیل عدم رعایت تبصره ۱ ماده ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم برگزار نشده‌اند، شامل این ماده نمی‌شوند.
بند ۱۹ – مهلت ارسال پرونده
اداره امور مالیاتی باید حداکثر سه روز زودتر از زمان جلسه، پرونده اعتراض مودی را با تمام مدارک قانونی و اخذ رسید به دبیرخانه هیات تحویل دهد.
بند ۲۰ – نقصیات پرونده
دبیرخانه هیات باید قبل از تشکیل جلسه، پرونده مودی را بررسی کرده و در صورت وجود نقصیات، آن را به واحد مربوطه برای برطرف کردن نقصی‌ها ارسال کند.
بند ۲۱ – جلسه خارج از وقت اداری
در صورت توافق طرفین و وجود ضرورت، امکان برگزاری جلسه در خارج از وقت اداری وجود دارد.
فصل چهارم – قرارها
در این فصل به روند رسیدگی به پرونده مودی در هیات حل اختلاف پرداخته می‌شود.
بند ۲۲ – مهلت اجرا به قرار رسیدگی
در صورت صدور قرار کارشناسی توسط هیات به دلیل نقصی در مدارک، لزوم بررسی توسط اشخاص ثالث یا کثرت مدارک، مجریان باید حداکثر تا یک ماه رسیدگی به پرونده را انجام داده و موارد درخواستی هیات را به شکل کامل اجرا کنند.
تبصره: در صورتی که اجرای موارد درخواستی امکان‌پذیر نباشد، امکان تمدید این مهلت تا ۲ ماه توسط هیات وجود دارد.
بند ۲۳ – لزوم پاراف ظهر گزارش مجریان
پس از ارسال گزارش مجریان به دبیرخانه، دبیرخانه باید این گزارش را جهت بررسی و کسب نظر به هیات حل اختلاف ارسال کند. در صورت تایید گزارش توسط هیات، پس از پاراف ذیل مودی با رعایت بند ۱۴ همین دستورالعمل دادرسی مالیاتی به هیات دعوت می‌شود. در صورت ناقص بودن گزارش مجریان از نظر اعضای هیات، پانزده روز به مدت زمان درج‌شده در بند ۲۲ اضافه می‌شود.
بند ۲۴ – درخواست کارشناس رسمی دادگستری توسط مودی
اگر مودی به روند رسیدگی به پرونده و نحوه ارزیابی دارایی‌ها معترض باشد، می‌تواند با پرداخت هزینه از حساب شخصی، درخواست استفاده از کارشناس رسمی دادگستری را به دبیرخانه هیات ارسال کند.
تبصره: دبیرخانه هیات‌ها باید درخواست مودی را ثبت رسمی کرده و پس از تعیین یک کارشناس رسمی دادگستری و دریافت گزارش از این کارشناس، مستندات و گزارشات را حداکثر تا ۶۰ روز به هیات حل اختلاف برای صدور رای ارسال کند.
بند ۲۵ – درخواست رونوشت گزارش رسیدگی توسط مودی
مودی یا وکیل او می‌توانند به شکل رسمی و کتبی درخواست داده و رونوشت گزارش رسیدگی و جلسه قرار و توضیحات مربوطه را از اداره امور مالیاتی هیات حل اختلاف دریافت کنند.
تبصره: صدور هرگونه قرار اعم از رسیدگی یا رفع نقص باید به شکل رسمی به مودی ابلاغ شود.
بند ۲۶ – صدور قرار تامین قبل از قطعیت
در صورت قطعی نبودن مالیات مودی و بیم تفریط مال برای فرار از پرداختَ، اداره امور مالیاتی می‌تواند با ارائه مستندات، درخواست قرار تأمین مالیات کند. هیات در صورت تایید درخواست باید مبلغ تامین را مشخص کرده و قرار تامین را به مودی ابلاغ کند.
بند ۲۷ – مسئولیت مودی در برابر قرار تامین
اگر پس از صدور قرار تامین، مودی طبق رای هیات از پرداخت مالیات معاف شود و به دلیل پرداخت وجه قرار تامین دچار خسارت شده باشد، اداره امور مالیاتی طبق قوانین پاسخ‌گو بوده و مورد تعقیب انتظامی مالیاتی قرار خواهد گرفت.
فصل پنجم – شرایط رای هیات
در این فصل کیفیت و شرایط صدور رای توسط هیات بررسی می‌شود.
بند ۲۸ – کیفیت رای
رای هیات حل اختلاف باید با دلیل موجه نسبت به اعتراض مودی اعلام شود و در صورت تعدیل مالیات بر درآمد، دلایل رای در متن شرح داده شوند.
بند ۲۹ – مشخصات رای
رای هیات حل اختلاف باید دارای مشخصات زیر باشد:
- شماره رای
- تاریخ صدور رای
- شماره پرونده
- مشخصات مودی
- اعتراض مودی به منبع مالیاتی
- سال مالی تحت اعتراض
- خلاصه اعتراض و اظهارات مودی و اداره مالیاتی
- شرح اصول و دلایل صدور رای
- مراجع مالیات مطالبه توسط مودی و مالیات صادر‌شده
- مشخصات اعضای هیات به همراه سمت آن‌ها
- ذکر نظر اقلیت در صورت وجود در متن رای
بند ۳۰ – عدم صدور رای عام و کلی
هیات حل اختلاف طبق قانون مالیات‌های مستقیم موظف است تا به شکل جزئی به اعتراض مودی رسیدگی کرده و یک رای کلی صادر نکند.
بند ۳۱ – شرایط صدور رای
هیات حل اختلاف پس از پایان جلسه رسیدگی، با توجه به اظهارات و مدارک موجود، رای نهایی را صادر می‌کند. اگر صدور رای نیاز به آماده‌سازی داشته باشد، پس از صدور قرار، پرونده برای آماده‌سازی جهت صدور رای به مجریان قرار تحویل داده می‌شود.
بند ۳۲ – اصلاح اشتباه در رای
در صورت بروز اشتباه در محاسبه مالیات و درآمد مشمول مالیات، هیات اجرایی باید رای را اصلاح کند. این اصلاح می‌تواند به درخواست مودی و اداره مالیاتی انجام شود. هیات حل اختلاف ملزم هستند تا رای اصلاحی را به مودی ابلاغ کنند. رای اصلاح‌شده باید در کنار رای اصلی تسلیم شود. هر بخش از رای اصلی که اصلاح نشده باشد، حتما اجرا خواهد شد.
بند ۳۳ – مهلت ارسال رای
دبیرخانه هیات باید حداکثر تا ۴۸ ساعت پس از صادر شدن رای، آن را به مودی ابلاغ کرده و به اداره امور مالیاتی نیز ارسال کند.
تبصره ۱: اعتبار رای به امضای هر ۴ عضو هیات در هر ۴ برگ بستگی دارد.
تبصره ۲: امکان ابلاغ رای توسط اداره امور مالیاتی یا هیات حل اختلاف به مودی قبل از امضای رای توسط اعضای هیات وجود ندارد و در این صورت اشخاص متخلف به دادستانی انتظامی معرفی خواهند شد.
بند ۳۴ – صدور رای حتی در صورت استرداد اعتراض
اگر مودی اعتراض خود را پس بگیرد، هیات حل اختلاف همچنان باید رای را صادر کرده و درآمد مشمول مالیات اولیه را تایید کنند.
بند ۳۵ – به تاخیر انداختن صدور رای تا پس از اثبات ادعای مودی
اگر امکان رسیدگی به اعتراض مودی بدون رسیدگی به یک پرونده مالیاتی دیگر وجود نداشته باشد، هیات می‌تواند وقت جدیدی تعیین کرده و رسیدگی به پرونده مودی را تا پس از نظر کارشناسی موکول کند. همچنین اگر صدور رای به اثبات ادعای مودی توسط مراجع دیگر بستگی داشته باشد، صدور رای تا زمان دریافت تصمیم مرجع مورد نظر به تاخیر می‌افتد.
مودی موظف است در طول یک ماه ادعای خود را به مرجع ارائه کرده و رسید آن را به دبیرخانه تحویل دهد. در غیر این صورت هیات حل اختلاف رسیدگی را انجام داده و رای را صادر می‌کنند.
فصل ششم – سایر مقررات هیات
در این فصل قوانین مختلف هیات بررسی می‌شوند.
بند ۳۶ – صدور اوراق مالیاتی
امکان صدور اوراق مالیاتی به نام چند فرد تنها در یک برگ وجود ندارد. برای هر مودی باید برگی جداگانه صادر شده و صدور برگ به هر مودی در نشانی اعلام‌شده ابلاغ شود.
بند ۳۷ – شرط به رسمیت شناخته شدن جلسات هیات
عدم حضور هر یک از اعضای هیات باعث عودت پرونده و تعیین وقت مجدد می‌شود. رای اکثریت اعضا قابل‌الاجرا خواهد بود اما رای اقلیت هم باید در متن رای آورده شود.
بند ۳۸ – شرط انتخاب اعضا
در صورت وجود سابقه اظهار نظر در پرونده مودی به عنوان مامور مالیاتی در سابقه شخص، امکان انتخاب او به عنوان هیات حل اختلاف برای رسیدگی به پرونده مودی وجود ندارد.
بند ۳۹ -عدم وجود هیات حل اختلاف مستقل در اداره مالیاتی
امور هیات‌ها مانند تعیین وقت و موارد ارجاعی، در اداراتی که هیات مستقل ندارند، توسط رئیس امور مالیاتی انجام می‌شوند.
بند ۴۰ – دو پرونده مرتبط در یک هیات
اگر مودی دارای دو پرونده مرتبط در دو هیات مختلف باشد، می‌تواند رسیدگی به دو پرونده را در یک هیات درخواست کند.
بند ۴۱ – رسیدگی به اقدامات اجرایی
اعتراض مودی به اقدامات اجرایی و اجرای مالیات قبل از قطعیت در پرونده‌های مالیاتی در اداره وصول، توسط هیات حل اختلاف ماده ۲۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم بررسی می‌شود.
بند ۴۲ – دریافت مالیات از غیر مودی
اگر مالیات تعیین‌شده پس از صدور برگ تشخیص از غیر مودی دریافت شده باشد، پس از اعتراض مودی و در صورت امکان دریافت مالیات از مودی واقعی طبق ماده‌های ۱۵۶ و ۱۵۷ ق.م.م، موضوع توسط رئیس امور مالیاتی رسیدگی می‌شود. در غیر این صورت پرونده توسط رئیس امور مالیاتی به هیات حل اختلاف ارجاع می‌شود.
آنچه در این مقاله آموختیم:
در این محتوا دستورالعمل دادرسی مالیاتی را به تفصیل شرح داده و بررسی کردیم. این دستورالعمل به تصویب رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور رسیده است و کلیه واحدها، سازمان‌ها، هیات‌های حل اختلاف و مودیان مالیاتی ملزم به رعایت آن هستند. و در آخر در صورتی که در زمینه دادرسی مالیاتی نیاز به مشاوره داشتید به صفحه مشاور دادرسی مالیاتی وبسایت مباشر مراجعه کنید.
