صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده در دسته الزامات قوانین مالیاتی کشور هستند که با روش‌های مختلفی انجام می‌شوند. هر دو موضوع نام برده، دارای سامانه، فرآیند، فرم و شیوه متمایزی بوده که با اهداف و قوانین مختلف، مودیان مشمول را، ملزم به رعایت آن می‌کنند. عدم توجه به قوانین ارسال صورت معاملات فصلی و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده یا انجام فقط یکی از این موارد، می‌تواند باعث جریمه مودیان شود؛ ازاین‌رو لازم است که تمام افراد حقیقی یا حقوقی مشمول، تفاوت این دو را مطالعه کرده و هر کدام را در موعد مقرر خود انجام دهند. ما در این مقاله ابتدا مالیات بر ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی را تعریف کرده و سپس به صورت تخصصی به مقایسه تفاوت این دو می‌پردازیم.

مالیات بر ارزش افزوده

به تفاوت قیمت کالا خریداری شده با قیمت کالای فروخته شده توسط فروشندگان، در دوره‌ای مشخص، ارزش افزوده گفته می‌شود. ارزش افزوده به تفاوت میزان هزینه دریافتی و پرداختی توسط مراکز ارائه دهنده‌ی خدمات هم گفته می‌شود. به زبان ساده ارزش افزوده همان درصدی است که تولید کنندگان، بازاریان و مراکز ارائه دهنده خدمات، در چارچوب قانون، برای خود در نظر می‌گیرند. مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که از کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده دریافت می‌شود.

به مالیات ارزش افزوده، مالیات غیر مستقیم گفته می‌شود؛ زیرا این مالیات را خریداران یا دریافت کنندگان خدمات پرداخت می‌کنند. این مبالغ توسط فروشندگان یا ارائه دهندگان خدمات جمع آوری شده و به حساب سازمان امور مالیاتی ریخته می‌شود. این طور نیست که فقط یک بار مالیات بر ارزش افزوده به یک کالا تعلق بگیرد؛ بلکه از مرحله تولید تا خرده فروشی و رسیدن کالا به دست مشتری، در هر مرحله که ارزش افزوده‌ای به کالا تعلق می‌گیرد، مالیات بر ارزش افزوده هم باید برای آن پرداخت شود.

صورت معاملات فصلی

براساس ماده 169 مالیات مستقیم، تمام اشخاص حقوقی و حقیقی مشمول، باید گزارش خرید و فروش خود را در هر فصل (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) به سامانه صورت معاملات فصلی ارسال کنند. این سامانه متعلق به سازمان امور مالیاتی کشور بوده و صرفا گزارش‌های تجاری مودیان را هر سه ماه یک بار جمع آوری می‌کند؛ این عمل به معنی دریافت مالیات نیست. گزارش‌های فصلی در پایان سال و در هنگام ارسال اظهارنامه مالیات مستقیم، مورد استناد قرار گرفته و باید با اظهارنامه مالیاتی منطبق باشد.

صورت معاملات فصلی با وجود عدم نیاز به پرداخت مالیات فصلی، برای افراد مشمول الزامی بوده و در صورت رعایت نکردن دستورالعمل‌های حقوقی، یا عدم ارسال گزارش فعالیت اقتصادی، می‌تواند مودی را مشمول جریمه کند. هر فرد مشمول هم یک ماه و نیم پس از اتمام هر فصل فرصت دارد که صورت معاملات فصلی خود را ارسال کند. این فرم پس از ارسال نهایی فقط یک بار امکان اصلاح داشته و تغییر برخی از فیلدها می‌تواند مودی را مشمول جریمه کند. به همین دلیل باید توسط افراد مسلط به مسائل حقوقی و حسابداری تکمیل شود.

تفاوت صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده در چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی، زیر نظر سازمان امور مالیاتی کشور قرار داشته و مدیریت، سامانه‌ها، دریافت و بایگانی اطلاعات مالی این دو مورد زیر نظر سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم بوده، در حالی که صورت معاملات فصلی زیر نظر قوانین مالیات مستقیم قرار دارد؛ بنابراین این دو موضوع، به لحاظ حقوقی با یکدیگر تفاوت دارند که در ادامه تحت عناوین مختلف به آن می‌پردازیم:

• تفاوت در هدف صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت مهلت ارسال اطلاعات صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت پرداخت مالیات صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت سامانه صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت کلی در قوانین صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت روش‌های دسترسی صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت زمان پرداخت مالیات در صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده؛
• تفاوت اطلاعات مورد نیاز در صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده.

در ادامه هر کدام از این موارد را به صورت دقیق توضیح می‌دهیم.

تفاوت در هدف صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

مالیات بر ارزش افزوده بر اساس فرمی که به آن اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده گفته می‌شود، به سازمان امور مالیاتی معرفی می‌شود. هدف اصلی جمع‌آوری این اطلاعات و پر کردن فرم اظهارنامه هم پرداخت مالیات در پایان همین مرحله است. در حالی که در صورت معاملات فصلی هیچ گونه پرداختی صورت نگرفته و صرفا یک گزارش به سامانه ارسال می‌شود. هدف از این کار هم مدیریت، کنترل و شفاف سازی امور مالیاتی و اقتصادی مودیان در طول سال است.

تفاوت مهلت ارسال اطلاعات صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

مودیان برای ارسال صورت معاملات فصلی، تا 45 روز پس از اتمام هر فصل، فرصت دارند. در حالی که مراحل پر کردن فرم اظهارنامه مالیاتی، ارسال و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در مدت 15 روز از زمان اعلام باید انجام شود. البته مهلت ارسال هر کدام از این موارد به صورت اطلاعیه در سامانه امور مالیات کشور به اطلاع مشمولین رسانده می‌شود که در آن اطلاعیه مهلت دقیق خود را می‌توانید مشاهده کنید.

تفاوت پرداخت مالیات صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به صورت نه درصد از فروش خالص منهای قیمت اولیه کالا یا خدمات محاسبه می‌شود. همان طور که پیشتر اشاره کردیم این مالیات را خریدار پرداخت کرده و فروشنده صرفا مسئول جمع آوری و ارسال آن برای سازمان امور مالیاتی کشور است؛ در حالی که هیچ گونه برنامه پرداختی در سامانه معاملات فصلی تعریف نشده است.

تفاوت سامانه صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

برای ورود به سامانه معاملات فصلی می‌توانید به صورت مستقیم یا از صفحه اصلی سامانه سازمان امور مالیاتی کشور استفاده کنید. همان طور که در تصویر پایین مشاهده می‌کنید، گزینه صورت معاملات فصلی الکترونیکی یک آیکون مستقل داشته و برای ورود به آن باید به صورت جداگانه نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کنید. برای ورود به این بخش لازم است که در سامانه امور مالیاتی کشور ثبت نام اولیه داشته باشید.

در حالی که برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در سال 1403 به بعد، باید در سامانه امور مالیاتی کشور تا مرحله نهایی ثبت نام را طی کرده و وارد همان سامانه، موسوم به سامانه مودیان شوید. در این سامانه پرونده خود را از صفحه اصلی حساب کاربری انتخاب کرده و از طریق گزینه «خلاصه عملکرد سامانه مودیان» می‌توانید به اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، دسترسی داشته باشید. پرداخت‌هایی که برای مالیات بر ارزش افزوده انجام می‌شود به دو منبع اطلاعاتی استناد می‌کند؛ اول اطلاعاتی است که از سامانه مودیان در فرم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده آپلود می‌شود و دوم اطلاعاتی است که مودیان می‌توانند به صورت دستی به آن اضافه کنند.

تفاوت کلی در قوانین صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

تمام امور حقوقی، از جمله نحوه پرداخت، جریمه، نحوه محاسبه و … مالیات بر ارزش افزوده زیر مجموعه قوانین مالیات غیر مستقیم بررسی می‌شود. در حالی که صورت معاملات فصلی مانند مالیات‌های عملکردی، تحت عنوان یکی از قوانین مالیات مستقیم بررسی می‌شود.

تفاوت روش‌های دسترسی صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

مودیان برای انجام امور مربوط به صورت معاملات فصلی می‌توانند به صورت تحت وب یا از طریق نرم‌افزار به خدمات مربوطه دسترسی داشته باشند. این مورد در سامانه سازمان امور مالیاتی کشور به نام «برخط» و «غیر برخط» شرح داده شده است. البته برای ارسال اطلاعات به پایگاه داده در شیوه غیر برخط هم نیاز به شبکه دارید. از طرفی انجام خدمات مربوط به تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و پرداخت آن به صورت تحت وب و با کمک مرورگرها انجام می‌شود.

تفاوت زمان پرداخت مالیات در صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

در مالیات بر ارزش افزوده هر سه ماه یک بار به کالا و خدمات ارائه شده مالیات تعلق می‌گیرد. مهلت پرداخت آن را هم پیشتر توضیح دادیم. در حالی که در صورت معاملات فصلی، مالیات بر فروش و ارائه کالا یا خدمات، همزمان با اظهارنامه مالیاتی و در پایان سال محاسبه و پرداخت می‌شود.

تفاوت اطلاعات مورد نیاز در صورت معاملات فصلی و مالیات بر ارزش افزوده:

در سامانه معاملات فصلی تمام معاملات خرید و فروش به همراه ریز جزئیات مربوط به آن گزارش داده می‌شود. گزارش ارسال شده در این سامانه بسیار جامع‌تر بوده و مشخصه‌های بیشتری را شامل می‌شود. در حالی که در اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، تمام درآمدهای ناشی از فروش کالا، ارائه خدمات یا درآمد پیمانکاری به همراه تمام خریدهایی که مشمول ارزش افزوده است، درج می‌شود. خرید‌ها و هزینه‌هایی که ثبت شده، به عنوان مبالغ قابل کسر از قیمت فروش و ارائه خدمات در فرم اظهارنامه در نظر گرفته می‌شوند.

آنچه که از این مقاله آموختیم:

مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر مبلغ کالا و خدمات مشمول ارزش افزوده در هر سه ماه اعمال می‌شود. از طرفی صورت معاملات فصلی صرفا گزارشی از خرید و فروش است که هر سه ماه یک بار صورت می‌گیرد. صورت معاملات فصلی زیر مجموعه قوانین مالیات مستقیم بوده و پرداخت مالیات آن به واسطه اظهارنامه مالیاتی در پایان سال انجام می‌شود. این دو موضوع مالیاتی از جنبه‌های مختلف از جمله: مهلت ارسال، هدف و قوانین با یکدیگر تفاوت دارند.