ثبت اختراع نرم افزار در ایران یکی از مواردی است که بسیاری از نخبگان به دنبال آن هستند. این نرم افزارها اغلب برای رفع یک مشکل یا نیاز در کاربران ساخته می‌شوند و از سطح نوآوری بالایی برخوردار هستند. در دنیای امروزه با فعال بودن شرکت‌های بسیار بزرگ و ثروتمند، شاهد پیشرفت‌های لحظه‌ای در ساخت نرم افزارهای جدید و بروز رسانی نرم افزارهای گذشته هستیم. در صورتی که نرم افزاری اختراع کرده‌اید، بهتر است هر چه سریع‌تر و پیش از سایر شرکت‌ها، برای ثبت آن اقدام کنید. به علت حساس بودن این موضوع و نیاز به سرعت بالا در ثبت اختراع، به شما پیشنهاد می‌کنیم که در صورت نیاز، از وکلا و کارشناسان حقوقی پلتفرم مباشر استفاده کنید. ما در این مقاله می‌خواهیم شرایط، مدارک و مراحل ثبت اختراع نرم افزار در ایران را آموزش دهیم.
شرایط نرم‌افزار برای اختراع در ایران
ابتدا به این موضوع دقت کنید که نرم افزارها در دسته محصولات هنری و ادبی قرار می‌گیرند؛ به این ترتیب هر نرم افزاری نمی‌تواند یک اختراع محسوب شود. اگر فکر می‌کنید نرم افزاری که ساخته‌اید، یک اختراع محسوب می‌شود، بهتر است بدانید که این اپلیکیشن باید از چند شرط و پیش نیاز، برخوردار باشد:
- جدید بودن نرم افزار در سطح جهانی؛
- استفاده از ابتکارات چشمگیر و قابل ملاحظه؛
- امکان کاربرد صنعتی و قابلیت اجرا.
در ادامه هر کدام از این موارد را بررسی می‌کنیم.
جدید بودن نرم افزار در سطح جهانی:
از آنجایی که یکی از شرایط اصلی برای ثبت اختراع نرم‌افزار جدید بودن آن است، یک محقق یا برنامه نویس باید پیش از شروع هر فکر یا ایده جدید ابتدا در بین اسناد اختراع داده ملی و بین المللی جستجو کند. این مورد باعث می‌شود که برای اختراع نرم‌افزاری که از قبل در کشوری دیگر ثبت شده، وقت و هزینه صرف نشود. یک مخترع نرم‌افزار جدید موظف است در هنگام معرفی اپلیکیشن خود، سابقه‌ای از اختراعات مشابه را تهیه کند تا جدید بودن اختراع نرم افزار مورد نظر اثبات شود.
استفاده از ابتکارات چشمگیر و قابل ملاحظه:
تهیه اطلاعات و سوابق گذشته در زمینه ثبت اختراع نرم افزار در این بخش هم ضرورت دارد. مخترع نزدیکترین اختراعات انجام شده در دنیا را بررسی کرده و تفاوت یا ابتکار مثبت نرم افزار خود را تهیه می‌کند. برای ثبت اختراع باید مشخص کنید که نرم افزار شما به صورت قابل ملاحظه و معناداری توانسته نوآوری مثبتی را در مکانیسم خود جای دهد. در این قسمت شما نمی‌توانید از کلی گویی استفاده کنید بلکه با دقت بالا باید بگویید که نرم افزار *** در سال *** توسط فرد یا شرکت *** به شماره اختراع *** با استفاده از زبان *** برای *** استفاده می‌شد. حال نرم افزار شما با مشخصات دقیق توانسته به چه برتری‌های چشمگیری دست یابد.
امکان کاربرد صنعتی و قابلیت اجرا:
برای ثبت اختراع نرم‌افزار، مخترع باید یک توصیف اختراع دقیق تهیه کند.این توصیف اختراع گونه‌ای طراحی می‌شود که اگر فردی آگاه به نرم‌افزار و اهل فن، از رشته مشابه، متن توصیف را مطالعه کند، بتواند عین آن را طراحی کرده و بسازد. به همین دلیل توضیح باید کاملاً واضح، مشروح و با جزئیات کامل باشد. در این صورت امکان اثبات کاربردی و قابل اجرا بودن آن، وجود خواهد داشت. استفاده از شرح اهمیت و ضرورت، بدون جزئیات برای ثبت اختراع نرم‌افزار قابل قبول نیست.
مدارک لازم برای ثبت اختراع نرم‌افزار در ایران
مدارک لازم برای ثبت اختراع نرم‌افزار شامل موارد زیر هستند:
- کارت ملی و شناسنامه مخترع؛
- اطلاعات هویتی وکیل (در صورت استفاده از وکیل)؛
- تعیین سهم مشارکت و توافق بر آن (در صورت وجود)؛
- تکمیل فرم اظهارنامه ثبت اختراع به صورت آنلاین؛
- تهیه شرح کارکرد نرم افزار؛
- تهیه عنوان نرم افزار به فارسی و لاتین براساس آیین نامه؛
- تکمیل چهار فرم توصیف، خلاصه، ادعانامه و نقشه فنی موجود در سامانه مالکیت معنوی؛
- تعیین نوع نرم افزار اعم از خدماتی، کاربردی و سیستمی بودن؛
- تهیه رسید پرداخت قانونی برای ثبت اختراع؛
- تاییدیه شورای عالی انفورماتیک.
همچنین بهتر است چند نسخه از نرم افزار خود را در قالب لوح فشرده، جهت ارائه، آماده کنید. در صورتی که می‌خواهید به صورت شرکتی ثبت اختراع کنید، باید تمام موارد حقوقی مربوط به ثبت شرکت را هم از قبل رعایت کرده باشید.
بیشتر بخوانید: تفاوت ثبت اختراع و طرح صنعتی چیست؟
انتخاب عنوان مناسب برای ثبت اختراع نرم‌افزار
شما برای پر کردن فرم اظهارنامه، توصیف نرم‌افزار و معرفی آن، ابتدا نیاز به یک نام دارید. انتخاب عنوان مناسب که در تیتر قبل هم به آن اشاره شد، اولین گامی است که برای معرفی و پذیرش نرم افزار خود باید آن را انتخاب کنید. برای انتخاب نام فرم افزاری که می‌خواهید آن را به عنوان یک اختراع ثبت کنید، باید قوانینی رعایت شود:
- نام نرم افزار نباید خلاف شئونات اسلامی، اخلاقی باشد.
- نام نرم افزار نباید خلاف موازین ملی و قومی باشد.
- عنوان باید به ماهیت فنی نرم افزار اشاره کند.
- تا حد ممکن باید مختصر انتخاب شود.
- ترجیحا از نام‌های مخفف، نام مخترع یا نام شرکت استفاده نکنید.
- استفاده از کمله‌های فاقد معنا مورد قبول نیست.
- از کلمه‌های ساخت، طراحی، نوین، جدید، نو، هوشمند، بروز و امثال آن استفاده نکنید.
- از صفت‌های تفضیلی و کلمه‌های بهتر، بهترین، عالی، خوب‌ترین و امثال آن استفاده نکنید.
نرم افزار شما یک محصول یا یک فرآیند است. لطفا عنوان را طوری انتخاب کنید که به کاربرد محصول یا فرآیند آن اشاره کند.
سامانه ثبت اختراع نرم‌افزار
برای ثبت اختراع نرم‌افزار لازم است که به سایت مرکز مالکیت معنوی که زیر مجموعه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و قوه قضاییه است، مراجعه کنید. آدرس این سامانه به شرح زیر است:
شما با کلیک روی این آدرس به صفحه اصلی مرکز مالکیت معنوی هدایت می‌شوید. در بین سربرگ‌های موجود، روی گزینه میز خدمات الکترونیک رفته و ستون اختراع را بیابید. در این ستون روی گزینه «ثبت اظهارنامه و انواع درخواست» کلیک کنید.
حال وارد صفحه زیر خواهید شد. در صورتی که در این سایت از قبل ثبت نام داشتید، می‌توانید با وارد کردن نام کاربری، رمز عبور و کد امنیتی به حساب کاربری خود وارد شوید. در غیر این صورت گزینه «ثبت نام» را از منوی سمت راست تصویر انتخاب کنید. شما برای انجام ثبت نام در این سایت باید ۶ مرحله را با دقت طی کرده و اطلاعات هویتی خود را در آن ثبت کنید.
در صورتی که ثبت نام شما با موفقیت انجام شود یکی از خدمات این سایت، امکان ثبت اختراع نرم‌افزار است. برای ادامه آموزش جهت ثبت اختراع به تیتر بعدی مراجعه کنید.
مراحل ثبت اختراع نرم‌افزار در ایران
پس از اینکه با نام کاربری و رمز عبور خود وارد سایت مرکز مالکیت معنوی شدید، با صفحه زیر مواجه می‌شوید. همانطور که در تصویر مشخص کردیم، در منوی سمت راست، گزینه ثبت اظهارنامه اختراع مشاهده می‌شود.
روی گزینه ثبت اظهارنامه اختراع کلیک کنید تا فرم ۵ مرحله‌ای اظهارنامه برای شما به نمایش درآید. مرحله اول مربوط به تعهدنامه است. لطفاً اطلاعیه‌های موجود در این صفحه را با دقت مطالعه کنید. حال تیک‌های آن را فعال کرده و گزینه مرحله‌ی بعد را انتخاب کنید.
در این قسمت نوع اظهارنامه خود را مشخص کنید. شما می‌توانید اظهارنامه جدیدی ثبت کرده یا فرم اعتراض را تکمیل کنید.
در مرحله بعد باید اطلاعات هویتی فرد یا افرادی که در اختراع نرم‌افزار مشارکت داشتند را تک به تک در فرم مربوطه وارد کرده و به لیست اضافه کنید. در این قسمت شما مشخص می‌کنید که فرد یا افرادی که قصد ثبت اختراع دارند، در زمره اشخاص حقیقی هستند یا حقوقی (شرکت). همچنین ایرانی یا غیر ایرانی بودن افراد متقاضی در این قسمت مشخص می‌شود. پس از تکمیل اطلاعات هویتی افراد به لیست خود دقت کنید که نام تمام افراد در آن ثبت شده باشد. در صورت تایید لیست، وارد مرحله بعد شوید.
در این قسمت اطلاعات مربوط به اختراع خود را وارد می‌کنید. این اطلاعات شامل: عنوان اختراع، عنوان اختراع به لاتین، توضیحات مختصر و کاربردی، کلمات کلیدی اثر و … است. شما در این قسمت باید مشخص کنید که نرم افزار شما کاربری، خدماتی یا سیستمی است.
در پایان اگر امتیاز حق تقدم دارید، می‌توانید مستندات آن را وارد کرده و در غیر این صورت خلاصه فرم اطلاعاتی خود را تایید کنید. پس از ثبت موفقیت آمیز اطلاعات، پرونده جهت بررسی برای کارشناسان مربوطه قابل مشاهده است.
هزینه ثبت اختراع نرم افزار
هزینه ثبت اختراع نرم‌افزار در ایران و درخواست تغییر در مندرجات و ضمائم اظهارنامه برای هر شخص حقیقی، در هر عنوان، برابر با هزار تومان و برای اشخاص حقوقی برابر با ۱۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. هزینه اقساط سالانه بابت تمدید مدت اعتبار اختراع برای اشخاص حقیقی از سال اول تا سال پنجم ۱۰ هزار تومان، از سال ششم تا دهم هر سال ۲۰ هزار تومان، از سال یازدهم تا پانزدهم سالی ۳۰ هزار تومان، از سال شانزدهم تا سال بیستم یعنی آخرین سالی که می‌توان از اعتبار انحصاری ثبت اختراع استفاده کرد، به قرار هر سال ۴۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. مبالغ نام برده برای اشخاص حقوقی یا شرکت‌ها به ازای هر سال ۱۰ برابر مبلغ تعیین شده برای اشخاص حقیقی است.
آنچه که از این مقاله آموختیم:
نرم افزارها در دسته محصولات هنری و ادبی قرار می‌گیرند؛ ازاین‌رو برای ثبت اختراع نرم افزار در ایران، باید سه شرط اصلی رعایت شود: جدید بودن نرم افزار در سطح جهانی، استفاده از ابتکارات چشمگیر و قابل ملاحظه، امکان کاربرد صنعتی و قابلیت اجرا. سامانه مرکز مالکیت معنوی متولی امر ثبت اختراع نرم افزار در ایران است. ما در این مقاله، شرایط کار کردن با این سایت را به صورت تصویری و گام به گام شرح داده‌ایم.
