مهریه یکی از حقوق مالی مهم زن در ازدواج است که به محض جاری شدن صیغه عقد به مالکیت او درمی‌آید. این حق در نظام حقوقی ایران به دو شکل اصلی عندالمطالبه و عندالاستطاعه شناخته می‌شود. تفاوت میان این دو نوع مهریه، پیامدهای حقوقی مهمی برای زن و مرد دارد و شناخت آن‌ها به زوجین کمک می‌کند در زمان عقد آگاهانه‌تر تصمیم بگیرند.

در این مقاله، به صورت جامع تفاوت‌های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، ویژگی‌های هر یک، روند مطالبه، نکات قانونی و حتی راهکارهای میانه مانند مهریه ترکیبی را بررسی می‌کنیم.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به زبان ساده

مهریه یکی از حقوق مالی زن در ازدواج است که به محض جاری شدن عقد به او تعلق می‌گیرد. اما نوع و شیوه پرداخت آن می‌تواند متفاوت باشد. در حالت کلی، مهریه به دو شکل عندالمطالبه و عندالاستطاعه تعیین می‌شود. مهریه عندالمطالبه یعنی زن هر زمان بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند و مرد موظف است بپردازد. اما مهریه عندالاستطاعه مشروط به توانایی مالی مرد است؛ یعنی تنها در صورتی باید پرداخت شود که مرد استطاعت مالی داشته باشد. به زبان ساده، در نوع اول اصل بر توانایی مرد است و او باید ناتوانی‌اش را ثابت کند، ولی در نوع دوم اصل بر ناتوانی مرد است و زن باید توانایی او را ثابت کند. برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مهریه عندالمطالبه چیست را مطالعه کنید.

مهریه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؟ کدام بهتر است؟

انتخاب میان این دو نوع مهریه به شرایط و توافق زوجین بستگی دارد. مهریه عندالمطالبه برای زن پشتوانه مالی قوی‌تری است چون هر زمان بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند و حتی ضمانت اجرای کیفری مثل حکم جلب برای آن وجود دارد. اما این نوع مهریه ممکن است مرد را با فشار مالی شدید و خطر زندان روبه‌رو کند. در مقابل، مهریه عندالاستطاعه برای مرد مناسب‌تر است چون پرداخت آن مشروط به توانایی مالی اوست و هیچ ضمانت اجرای کیفری ندارد. البته این نوع مهریه امنیت کمتری برای زن ایجاد می‌کند. به همین دلیل بسیاری از زوجین از مهریه ترکیبی استفاده می‌کنند؛ یعنی بخشی عندالمطالبه و بخشی عندالاستطاعه تا تعادل برقرار شود.

بررسی حقوقی و قانونی تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

از دید قانون، در مهریه عندالمطالبه زن به محض عقد مالک تمام مهریه می‌شود و می‌تواند آن را فوراً مطالبه کند. اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد، باید دادخواست اعسار بدهد تا مهریه قسط‌بندی شود. برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای حبس وجود دارد، ولی برای مازاد آن زن باید توانایی مالی مرد را ثابت کند. در مهریه عندالاستطاعه، زن تنها وقتی حق دریافت مهریه را دارد که بتواند در دادگاه یا اداره ثبت نشان دهد همسرش دارای اموال یا درآمد کافی است. در غیر این صورت، دادگاه مرد را مجبور به پرداخت نمی‌کند و هیچ مجازات کیفری مثل زندان هم برای او در نظر گرفته نمی‌شود.

مقاله مرتبط: آیا ازدواج مجدد زن حق مهریه او از ازدواج قبلی را از بین می‌برد؟

شرایط و نحوه مطالبه مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در ایران

برای مطالبه هر دو نوع مهریه، زن باید ابتدا از طریق دفتر ازدواج درخواست صدور اجرائیه کند و سپس به اداره اجرای ثبت اسناد مراجعه نماید. در این مرحله امکان توقیف اموال و حتی ممنوع‌الخروج کردن مرد وجود دارد. اگر مالی یافت نشود، زن می‌تواند با دریافت گواهی مربوطه، به دادگاه خانواده مراجعه کند. در مهریه عندالمطالبه، مرد یا باید کل مبلغ را بپردازد یا اعسار خود را ثابت کند تا دادگاه برای او اقساط تعیین کند. اگر اقساط پرداخت نشود، امکان صدور حکم جلب وجود دارد. در مهریه عندالاستطاعه، زن باید مدارک یا شواهدی از اموال همسرش (مانند سند ملک، خودرو، حساب بانکی یا حقوق ثابت) به دادگاه ارائه دهد. در صورتی که توانایی مرد ثابت شود، دادگاه او را ملزم به پرداخت خواهد کرد.

تفاوت‌های کلیدی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و نکات مهم

تفاوت‌های کلیدی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و نکات مهم عبارتند از:

• بار اثبات: در مهریه عندالمطالبه، مرد باید ناتوانی‌اش را ثابت کند؛ در مهریه عندالاستطاعه، زن باید توانایی مرد را ثابت نماید.
• ضمانت اجرا: مهریه عندالمطالبه می‌تواند منجر به حکم جلب شود، اما مهریه عندالاستطاعه زندان ندارد.
• حق حبس: زن در مهریه عندالمطالبه می‌تواند از تمکین خودداری کند تا مهریه‌اش را بگیرد، اما در مهریه عندالاستطاعه چنین حقی وجود ندارد.
• قسط‌بندی: در مهریه عندالمطالبه، اگر اعسار ثابت شود، دادگاه اقساط تعیین می‌کند. در مهریه عندالاستطاعه، چون اصل بر استطاعت است، قسط‌بندی معنایی ندارد.
• امنیت حقوقی: مهریه عندالمطالبه بیشتر به نفع زن است و مهریه عندالاستطاعه بیشتر به نفع مرد.

کدام نوع مهریه بهتر است؟

انتخاب میان عندالمطالبه و عندالاستطاعه به شرایط مالی، سطح اعتماد و توافق زوجین بستگی دارد. مهریه عندالمطالبه پشتوانه مالی قوی‌تری برای زن ایجاد می‌کند، اما ممکن است مرد را در معرض زندان یا فشار مالی قرار دهد. در مقابل، مهریه عندالاستطاعه فشار کمتری بر مرد وارد می‌کند ولی ضمانت اجرایی کمتری برای زن دارد. بنابراین بهترین راه، تعیین مهریه‌ای منطقی یا استفاده از مدل ترکیبی است تا حقوق هر دو طرف متوازن باشد. در هر صورت، توصیه می‌شود پیش از عقد و تنظیم شروط مهریه با یک وکیل یا مشاور حقوقی مشورت شود تا تصمیم‌گیری آگاهانه و بدون تبعات ناخواسته انجام گیرد.

جمع بندی

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه دو نوع اصلی از مهریه هستند که تفاوت آن‌ها در زمان و شرط پرداخت است. در مهریه عندالمطالبه، زن هر زمان بخواهد می‌تواند آن را طلب کند و ضمانت اجرای قوی‌تری همچون حکم جلب و حق حبس دارد، در حالی‌که در مهریه عندالاستطاعه، دریافت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی مرد است و هیچ ضمانت اجرای کیفری برای آن وجود ندارد. انتخاب میان این دو نوع، آثار حقوقی متفاوتی برای زوجین دارد و در بسیاری از موارد تعیین مهریه به شکل ترکیبی می‌تواند راهکاری منطقی‌تر باشد. آگاهی دقیق از قوانین و مشورت با یک وکیل متخصص، بهترین مسیر برای انتخاب و اجرای درست مهریه است.