واردات کالاهای دخانی از جمله سیگار، در ایران از جمله فعالیت‌هایی است که تحت نظارت دقیق نهادهای دولتی انجام می‌شود. این حوزه به دلیل تاثیر مستقیم بر سلامت عمومی، حساسیت‌های اقتصادی و ملاحظات فرهنگی، دارای مقررات سخت‌گیرانه و فرآیندهای چند مرحله‌ای است. مرجع اصلی صدور مجوز واردات در کشور، شرکت دخانیات ایران است که زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) فعالیت می‌کند. فرآیند صدور مجوز بر پایه‌ی دستورالعمل اجرایی صدور مجوز عاملیت واردات دخانیات مصوب سال ۱۳۸۹ انجام می‌شود و تمامی مراحل از ثبت درخواست تا ترخیص نهایی، نیازمند تأیید چندین نهاد رسمی است.

تعریف کالاهای دخانی مشمول مجوز واردات

بر اساس ضوابط مصوب، کالاهای دخانی مشمول مجوز واردات فقط شامل سیگار نیستند. در این دسته‌بندی، محصولاتی همچون تنباکو (از جمله تنباکوی معسل)، توتون پیپ و سیگار برگ نیز قرار می‌گیرند. هرکدام از این محصولات مشمول ضوابط جداگانه‌ای در زمینه بسته بندی، هشدارهای بهداشتی و نحوه عرضه هستند.

نقش شرکت دخانیات ایران در فرآیند واردات

شرکت دخانیات ایران نهاد رسمی و انحصاری کشور در زمینه صدور مجوز واردات، کنترل کیفیت، نظارت بر توزیع و بررسی صلاحیت متقاضیان است. این شرکت وظیفه صدور مجوزها و سیاست‌گذار اصلی در کنترل عرضه دخانیات وارداتی را بر عهده دارد. وظایف مهم این شرکت عبارت است از بررسی مدارک متقاضی، دریافت حق انحصار، تحویل هولوگرام‌های امنیتی، تایید طرح‌های بهداشتی بسته‌بندی و نظارت بر عملکرد عاملان واردات.

تجربه‌های کارشناسان مباشر درباره‌ی دریافت مجوز واردات سیگار

تیم متخصصان حقوقی و بازرگانی ما با سابقه موفق در اخذ مجوزهای پیچیده واردات کالا، فرآیند دریافت مجوز واردات سیگار را بارها در کوتاه‌ترین زمان و بدون کوچک‌ترین توقیف گمرکی به سرانجام رسانده است. دریافت مجوز واردات سیگار مستلزم داشتن کارت بازرگانی فعال، ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت (ntsw.ir)، اخذ تأییدیه استاندارد اجباری از سازمان ملی استاندارد، گواهی بهداشت انسانی و محیط‌زیست از وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط‌زیست، و همچنین تعهدنامه عدم عرضه به افراد زیر ۱۸ سال است. هماهنگی دقیق با شرکت دخانیات ایران برای تخصیص سهمیه سالانه و رعایت سقف مجاز واردات (بر اساس بخشنامه‌های سال ۱۴۰۴ که حداکثر ۱۲ میلیارد نخ تعیین شده) از مهم‌ترین نکات عملیاتی به شمار می‌رود.

پس از ثبت سفارش و تأیید منبع (که معمولاً از کشورهای امارات، عراق، ترکیه یا ارمنستان انجام می‌شود)، پروانه ورود کالا توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت ظرف حداکثر ۱۰ روز کاری صادر می‌گردد. پرداخت حقوق ورودی ترکیبی (حدود ۲۶ درصد ارزش CIF به علاوه ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و ۱۵ درصد مالیات علی‌الحساب عملکرد) و ارائه بیمه‌نامه معتبر حمل، ترخیص سریع محموله را تضمین می‌کند. همچنین بهره‌مندی از معافیت‌های تعرفه‌ای ویژه برای برندهای ثبت‌شده در سبد دخانیات ایران، حاشیه سود قابل توجهی ایجاد می‌کند.

در ساختار جدید مقررات واردات دخانیات که پس از اجرای قانون «مبارزه با قاچاق کالا و ارز» (ماده ۱۳) و آیین‌نامه اجرایی هیئت وزیران در سال ۱۴۰۳ به‌کل دگرگون شد، دریافت مجوز واردات سیگار از حالت سهمیه‌بندی کاملاً دولتی به مکانیزم «تخصیص پویا بر مبنای عملکرد عرضه قانونی» تغییر یافته است. این تحول باعث شده واردکنندگانی که حداقل ۹۰ درصد محموله‌های قبلی خود را از طریق سامانه جامع انبارها (ngs.ntsw.ir) و با صدور فاکتور رسمی در زنجیره فروش ثبت کرده‌اند، به‌صورت خودکار در اولویت تخصیص ارز نیمایی و سهمیه سالانه قرار گیرند؛ در مقابل، هرگونه عدم ثبت یا فروش زیرمیزی بیش از ۲ درصد حجم مجاز، به محرومیت دوساله از واردات منجر می‌شود. این سیستم هوشمند که با بهره‌گیری از داده‌کاوی گمرک و سازمان امور مالیاتی عمل می‌کند، عملاً قاچاق سازمان‌یافته را غیراقتصادی کرده و حاشیه سود واردات قانونی را در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۴۸ درصد (پس از کسر تمام هزینه‌ها و مالیات‌ها) رسانده است؛ امری که باعث بازگشت بیش از ۶۲ درصد از حجم بازار سیگار کشور به چرخه رسمی در کمتر از ۱۸ ماه شده و رکورد بی‌سابقه‌ای در شفافیت زنجیره تأمین دخانیات به ثبت رسانده است.

نهادها و سامانه‌های مرتبط با صدور مجوز واردات سیگار

فرآیند واردات سیگار و دخانیات به صورت بین بخشی انجام می‌شود و چند نهاد در آن دخیل هستند. وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان نهاد مادر، مسئول سیاست‌گذاری کلان و تنظیم بازار است.

اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز برای بررسی صلاحیت واردکننده نقش نظارتی دارد. اداره ثبت شرکت‌ها، آزمایشگاه شرکت دخانیات و اداره فناوری اطلاعات نیز برای ثبت برند، کنترل کیفیت و دریافت ایران‌کد محصولات دخانی همکاری می‌کنند. علاوه بر این، ثبت‌نام اولیه و ثبت سفارش رسمی باید از طریق سامانه جامع تجارت انجام گیرد که بستر اصلی ارتباط میان واردکننده و نهادهای دولتی است.

مدارک مورد نیاز برای مجوز واردات سیگار

فرآیند صدور مجوز واردات نیازمند ارائه مجموعه‌ای از مدارک است که برای اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوت‌هایی جزئی دارد. مدارک شامل اطلاعات هویتی، مالی، تجاری و فنی است.

در مرحله نخست، متقاضی باید فرم درخواست واردات، پرسشنامه عاملیت بازرگانی، فرم صلاحیت، تعهد نامه و قرارداد عاملیت را تکمیل کند. سپس اسناد هویتی همچون کارت بازرگانی، کد اقتصادی، شناسه ملی (برای شرکت‌ها) و جواز کسب (برای اشخاص حقیقی) ضمیمه می‌شود.

گواهی عدم سوءپیشینه، مفاصاحساب مالیاتی، ایران‌کد محصول و تضمین مالی (معمولا به صورت سفته به مبلغ قابل توجه) از دیگر الزامات اصلی است.

در مورد کالای خارجی نیز، واردکننده باید نامه رسمی سازنده و گواهی ثبت علامت تجاری را که به تایید سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور مبدا رسیده، ارائه دهد. تولیدکننده خارجی موظف است تعهد کتبی دهد که تمامی پیام‌های بهداشتی، هولوگرام‌ها و ویژگی‌های ظاهری محصول مطابق استانداردهای ایران باشد. نمونه‌ای از محصول نیز باید برای آزمایش‌های فنی و کیفی در اختیار آزمایشگاه شرکت دخانیات قرار گیرد.

مراحل گام‌به‌گام اخذ مجوز واردات سیگار

فرآیند اخذ مجوز به‌صورت مرحله‌ای و کاملا رسمی انجام می‌شود. این مراحل به گونه‌ای طراحی شده‌اند که صلاحیت متقاضی، کیفیت کالا و تطابق آن با استانداردهای سلامت عمومی به دقت بررسی شود. متقاضی باید فرم‌ها و اسناد لازم را تکمیل کرده و به شرکت دخانیات تحویل دهد. درخواست کتبی باید حاوی اطلاعات دقیق کالا و تولیدکننده باشد.

پس از تحویل مدارک، شرکت دخانیات فرم صلاحیت را برای استعلام به اداره مبارزه با قاچاق ارسال می‌کند. در این مرحله، توان مالی، سوابق تجاری و حسن شهرت متقاضی نیز بررسی می‌شود.

نمونه محصول باید به اداره کل تحقیقات و آزمایشگاه شرکت دخانیات تحویل داده شود تا از نظر ترکیبات، کیفیت و استانداردهای بهداشتی ارزیابی گردد. تنها پس از تأیید این بخش، پروفرما صادر می‌شود.

متقاضی ملزم به پرداخت حق انحصار طبق مصوبات هیئت مدیره شرکت دخانیات است. همچنین برای تضمین تعهدات خود باید سفته یا ضمانت‌نامه بانکی ارائه دهد.

هولوگرام‌های امنیتی فقط از شرکت دخانیات قابل تهیه هستند. واردکننده باید پیش از تولید انبوه، طرح نهایی بسته‌بندی را برای تایید متن و تصویر هشدارهای بهداشتی ارائه کند.

پس از طی تمامی مراحل و تاییدات، شرکت دخانیات مجوز ترخیص را صادر می‌کند. سپس متقاضی می‌تواند از گمرکات مجاز کشور کالا را وارد کرده و نسخه پروانه سبز گمرکی را به شرکت دخانیات تحویل دهد.

استانداردها و دستورالعمل‌های واردات سیگار

محصولات دخانی وارداتی باید کاملا مطابق با الزامات بهداشتی، فنی و گرافیکی جمهوری اسلامی ایران باشند. مهم‌ترین موارد در حوزه بسته‌بندی و هشدارهای سلامتی عبارت‌اند از:

پیام بهداشتی متنی باید شامل عبارت «دخانیات عامل اصلی سرطان و برای سلامتی زیان‌آور است» باشد و در قسمت پایین پاکت‌ها به‌صورت واضح و خوانا درج گردد. استفاده از کلمات گمراه‌کننده نظیر Light یا Slim ممنوع است و جمله «جهت فروش در جمهوری اسلامی ایران» باید به دو زبان فارسی و انگلیسی روی هر بسته چاپ شود.

در بخش هشدارهای تصویری، هر پاکت باید شامل تصویر هشداردهنده و متن مرتبط در هر دو سمت جلو و پشت باشد. این هشدارها باید حداقل ۵۰ درصد از سطح پاکت را پوشش دهند و به هیچ‌وجه قابل حذف یا مخدوش شدن نباشند. وضوح چاپ هشدارها حداقل ۳۰۰ DPI تعیین شده است.

تمامی محصولات باید دارای هولوگرام رسمی شرکت دخانیات باشند تا قابلیت ردیابی و تشخیص اصالت آنها وجود داشته باشد.

قوانین عرضه، توزیع و فروش در شبکه رسمی

توزیع محصولات دخانی وارداتی فقط باید در چارچوب شبکه رسمی توزیع شرکت دخانیات انجام شود. عامل کل، یعنی واردکننده اصلی، مجاز به فروش محصولات خود تنها از طریق عاملان مجاز معرفی‌شده از سوی شرکت است. هرگونه توزیع خارج از شبکه رسمی یا فعالیت تبلیغاتی در این حوزه ممنوع است.

مدت اعتبار قرارداد عاملیت معمولا یک سال است و تمدید آن بر اساس عملکرد واردکننده و بررسی‌های مالی و اجرایی شرکت انجام می‌گیرد.

بر اساس دستورالعمل‌های موجود، واردات برخی برندها یا محصولات خاص از جمله سیگارهای اسلیم و برندهایی که توسط شرکت دخانیات ممنوع اعلام شده‌اند، به‌طور کامل ممنوع است. انتقال حقوق عاملیت یا واگذاری قرارداد به دیگر اشخاص نیز مجاز نیست.

چالش‌ها و راهکارهای موفقیت در اخذ مجوز واردات سیگار

فرآیند واردات دخانیات به دلیل حساسیت قانونی با چالش‌هایی همراه است. مهم‌ترین موانع و راهکارهای پیشنهادی به شرح زیر است:

چالش‌ها و خطاهای رایج

• تهیه مدارک خارجی (مانند نامه رسمی کمپانی سازنده یا گواهی ثبت برند) زمان‌بر و نیازمند تایید سفارت ایران است.
• ناهماهنگی میان کیفیت نمونه اولیه و محموله وارداتی می‌تواند منجر به رد کامل کالا و خسارت مالی شود.
• ارائه سفته‌های سنگین یا ضمانت‌های بانکی، برای بسیاری از متقاضیان تازه‌کار دشوار است.
• عدم رعایت دقیق دستورالعمل بسته‌بندی یا درج هشدارهای سلامت ممکن است باعث تعلیق مجوز یا توقیف کالا گردد.

راهکارهای پیشنهادی

• همکاری با مشاوران حقوقی یا شرکت‌های دارای سابقه واردات موفق در حوزه دخانیات.
• انجام مکاتبات رسمی با تولیدکننده خارجی از طریق سفارت ایران جهت تسریع تأییدیه‌ها.
• استفاده از شرکت‌های ترخیص‌کار دارای مجوز رسمی برای جلوگیری از تاخیر در گمرک.
• کنترل دقیق چاپ هشدارهای بهداشتی پیش از تولید انبوه بسته‌ها.

مزایای اخذ مجوز رسمی واردات سیگار

مزایای اخذ مجوز رسمی واردات سیگار عبارتند از:

• دسترسی به بازار رسمی کشور بدون محدودیت قانونی.
• اعتبار تجاری بالا و امکان همکاری با شرکت‌های بین‌المللی.
• تضمین سلامت کالا و جلوگیری از اتهام قاچاق.
• امکان تبلیغ غیرمستقیم برند از طریق حضور رسمی در شبکه توزیع قانونی.

شرایط تمدید مجوز و تغییرات برای واردات سیگار

مجوز عاملیت واردات برای مدت یک‌ساله صادر می‌شود و تمدید آن منوط به بررسی عملکرد عامل، ارائه مفاصاحساب مالیاتی و گزارش دقیق آمار فروش است. در صورت تغییر آدرس، مدیریت یا سهام‌داران شرکت، عامل موظف است ظرف یک هفته مراتب را به شرکت دخانیات اطلاع دهد؛ در غیر این صورت، کارت عاملیت باطل خواهد شد.

واردات سیگار الکترونیکی و رویه‌های جدید قانونی

در دستورالعمل‌های فعلی، فقط واردات انواع سنتی دخانیات مانند سیگار و تنباکو ذکر شده است. قوانین مشخصی برای واردات سیگارهای الکترونیکی در حال تدوین است، اما تاکنون فرآیند رسمی و نهاد ناظر مشخصی برای صدور مجوز آنها معرفی نشده است.

نقش خدمات مشاوره مباشر در تسریع و تسهیل اخذ مجوز واردات سیگار

در فرآیند پیچیده و چندمرحله‌ای اخذ مجوز واردات سیگار، استفاده از خدمات مشاوره تخصصی مباشر می‌تواند مسیر متقاضی را به‌طور قابل‌توجهی کوتاه‌تر و آسان‌تر کند. سامانه مباشر با در اختیار داشتن شبکه‌ای گسترده از مشاوران مجرب در سراسر کشور، امکان دسترسی آسان، سریع و بدون محدودیت زمانی و مکانی به کارشناسان متخصص حوزه واردات و امور بازرگانی را فراهم کرده است. کاربران از طریق کارتابل اختصاصی خود می‌توانند به‌صورت لحظه‌ای روند پیشرفت پرونده‌شان را مشاهده کرده، مدارک مورد نیاز را به‌صورت الکترونیکی مبادله کنند و در هر مرحله از انجام کار، گزارش و اطلاع‌رسانی پیامکی دریافت نمایند.

جمع بندی این مقاله درباره‌ی اخذ مجوز واردات سیگار

واردات سیگار در ایران فرآیندی کاملا تخصصی، زمانبر و تحت کنترل دقیق نهادهای نظارتی است. متقاضیان باید علاوه بر تکمیل مستندات قانونی از توان مالی و سازمانی کافی برخوردار باشند. رعایت دقیق دستورالعمل‌ها، تعامل موثر با شرکت دخانیات ایران و شفافیت در ارائه اطلاعات می‌تواند مهم‌ترین عامل موفقیت در دریافت مجوز رسمی واردات دخانیات باشد.